Af eggjum og öðrum auðlindum

Það má með vissu segja að hér í Eyjum drjúpi smjör af hverju strái. Fjöllin eru full af fuglum og eggjum og sjórinn fullur af fiski (sem reyndar sumir telja að sé orðið einkaeign í dag, en nánar um það síðar).

En í þessari grein ætla ég aðeins að fjalla um eggjatökuna hjá mér í ár ásamt gömlum minningum og svara um leið spurningum sem ég þarf ótrúlega oft að svara.

Fýllinn

Ég hirti mitt fyrsta fýlsegg, minnir mig, 13 ára gamall en ég hafði veri þá í gistingu hjá frænku minni vestur í blokkum í nokkra daga og einn daginn lagði ég leið mína inn í dal og gekk upp með Hánni að vestanverðu og fyrir tilviljun klifraði ég upp á eitt nes sem ég sá þarna og rakst þar á fýl á eggi. Eggið hirti ég og fór með það til frænku minnar sem notaði það til að búa til dýrindis pönnukökur og þar með var ég kominn á bragðið.

Næstu 25 árin á eftir stundaði ég eggjatöku mest megnis í Duftþekju og náði ma. annars stærsta árið að týna yfir 2000 egg. Undanfarin ár hins vegar hef ég farið á önnur fjöll sem ekki eru jafn erfið og t.d. í fyrra safnaði ég ca. 150 eggjum. Í ár hins vegar, kom strákurinn minn með mér í þetta og náðum við að safna liðlega 600 eggjum (á ca. 20 eftir ef einhverjum langar í soðið).

Það er tvennt sem ég er oftast spurður af og svara alltaf á sama hátt. Í fyrra lagi þá hef ég oft verið spurður út í þá skoðun nokkurra fuglafræðinga og náttúrufræðinga um að fýllinn sé farfugl. Þetta er hins vegar al rangt hjá þeim, enda þekkja sjómenn þetta vel, fýllinn hérna á miðunum allt árið. Það eina sem gerist reglulega er að þegar það frystir mjög mikið, þá virðist fýllinn færa sig djúpt suður fyrir Eyjar en kemur svo alltaf aftur um leið og hlýnar.

Hin spurningin er sú: Hversu oft verpir fýllinn?

Nú er það þannig að þar sem menn fara í fýlsegg þar sem hann verpir mjög þétt, þá er ekkert óeðlilegt að menn haldi að hann sé byrjaður að verpa aftur þegar þeir koma í annað eða jafnvel þriðja skiptið, að þá virðist vera annað varp í gangi, en svo er ekki. Ég hef í gegnum árin og áratugina hreinsað það marga staði þar sem fýlnum hefur tekist að fela hreiðrið sitt mjög vel, ég hef aldrei fengið tvisvar egg í sama hreiðrinu, en merkilegt nokkuð voru tvær undantekningar í ár, en ég lenti tvisvar í því, að fá 2 egg í einu í sama hreiðrinu. En svo fattaði ég þetta að fýllinn sem sat á, sat bara á öðru egginu, hitt, sem var í bæði skiptin svolítið minna, var orðið ískalt. Ég ætla mér því að leyfa mér að giska á það, að þarna hafi einhver ungfýll, sem hefur verið kominn alveg í spreng, verpt sínu eggi en verið síðan rekinn í burtu hörðum vængi af eigandanum af hreiðrinu, enda passar fýllinn vel upp á sitt hreiður, en það er greinilegt að fýlnum er að fjölga.

Mávurinn

Ég hef alltaf tekið mávseggin með á þeim svæðum sem ég tíni, en mávurinn byrjar að verpa 10 dögum á undan fýlnum, amk. þeir fyrstu, en ég fór upp í Blátind þann 4. maí, enda er þekkt að mávurinn byrjar að verpa 2. maí. Átti ég von á því að fá 1-2 egg, en fékk 10. Skýringin er að mínu mati gríðarlega gott fæðis framboð við Eyjar, en mávurinn verpir endalaust og það þekki ég nokkuð vel og hann hættir ekki fyrr en hann er kominn með 3 egg í hreiðrið.

Fyrir liðlega 20 árum síðan var ég orðin rosalega leiður á mávapari sem var alltaf með hreiður í klettunum fyrir aftan efsta lundaveiðisætið í Miðkletti og truflaði alveg rosalega lundann og fældi hann í burtu með látum, svo ég ákvað eitt árið að ég skyldi ræna hann bara allt sumarið. Byrjaði strax í maí og svo júní og alveg fram undir 20. júlí, en þá var ég búinn að taka 18 egg frá þessu sama pari. Í byrjun september sá ég svo í sjónaukanum þetta sama par vera að þvælast með 3 unga í klettunum efst í miðkletti.

Að lokum nokkur orð um lundann

Það hefur verið svolítið um það að mönnum finnst lítið sjást af lunda. Það er eðlilegt, hann á að vera í miðju varpi núna, eða allavega byrjaður að verpa og sést því lítið á meðan, helst að sjá hann seint á kvöldin að viðra sig aðeins. Ungfuglinn hins vegar kemur yfirleitt ekki fyrr en svona í fyrsta lagi í byrjun júlí, þegar hann fer að elta sílisfuglinn upp í fjöllin. Vonandi sjáum við mikið af honum í sumar og mikið af pysju í haust.

 

Að gefnu tilefni

Á morgun er vika síðan ég sigldi Blíðunni minni til Þorlákshafnar með nýjum eiganda.

Viðbrögð fólks í kring um mig hér í Eyjum eru tilefni þessarar greinar, en ég hef m.a. fengið að heyra: "Hvenær kemur nýji báturinn? Mun nýji báturinn ekki örugglega heita Blíða?" og "Þú ert að ljúga ef þú segist vera hættur." 

Að mörgu leiti skiljanleg viðbrögð, enda hef ég starfað sem trillukarl nánast óslitið frá 1987, en það er tvennt sem fólk þarf að hafa í huga þegar kemur að því að fá sér bát til þess að róa og hafa tekjur, en ég hef t.d. aldrei farið á strandveiðar, enda stangast þær á við starf mitt sem hafnarvörður, en ég ætla að fjalla aðeins um þessi 2 atriði.

Kvótakerfið

Það er ekkert grín að vera leiguliði og í raun og veru hefði ég sennilega ekkert róið núna á vertíðinni ef ég hefði ekki eignast góðan vin fyrir ári síðan, fiskverkanda uppi á landi sem hefur borgað mér verð á ársgrundvelli, sem er afar sanngjarnt, en þrátt fyrir það var kvótaleigan virkilega farin að gera þetta erfitt, fyrir utan það að sjórinn á Íslandi er alveg smekk fullur af ýsu og enginn ýsukvóti í boði og þegar maður skoðan nýjustu skýrslu Hafró, þá segjast þeir ekki sjá fyrir sér neina verulega aukningu á ýsu í aflaheimildum, eða a.m.k ekki fyrr en eftir 2023.

Þorskurinn er líka farinn niður sl. 2 árin og virðist ekki vera á uppleið, miðað við útreikningar Hafró, en allt gerir þetta það að verkum að kvótaleigan hækkar og þar sem ég er ekki tilbúinn að fara út á sjó og veiða einhverjar tegundir og jafnvel í versta falli henda öðrum, þá fannst mér betra að staldra við núna. 

Hafa verður líka í huga að þegar ég keypti bátinn fyrir liðlega 2 árum síðan, var nýbúið að auka aflaheimildir í ýsu um 40%. Síðan þá hafa aflaheimildir í flest öllum tegundum verið lækkaðar.

En það er önnur ástæða sem kannski hefur enn meira að segja í mínu tilviki.

Bankinn minn.

Alveg frá því að ég byrjaði í útgerð 1987 hef ég þurft að leita að fyrirgreiðslu hjá bönkunum og lent í ýmsum hremmingum á þeim tíma.

Bankinn minn í dag heitir Landsbankinn, en var Sparisjóður Vestmannaeyja og ég ætla að fara yfir það sem er búið að gerast síðan 2005.

2005 fór ég niður í Sparisjóð. Það hafði gengið mjög vel hjá mér og ég hafði hug á því að skipta út þeim litla bát sem ég átti þá fyrir stærri og öflugri.

Hitti ég þar fyrir þjónustufulltrúa og lýsti áhuga mínum á þessu, en um leið áhyggjum yfir því hversu háir vextir væru á Íslenskum lánum, en ég hafði einmitt farið illa út úr slíku láni örfáum árum áður.

Þessi þjónustufulltrúi sagði mér að það væri ekkert mál, hann skyldi redda mér láni í erlendum gjaldmiðli. Ég lýsti áhyggjum mínum yfir því ef verðbólga færi af stað og vextirnir á erlendum lánum gætu rokið upp, en þjónustufulltrúinn fullvissaði mig um það, að það væri alveg sama hvað myndi gerast, vextir á hinu erlenda láni yrðu aldrei hærri en með því að taka íslenskt lán, og þar með beit ég á og kokgleypti. 

Vertíðin 2008 var mjög góða hjá mér, en það fóru samt að renna á mig 2 grímur varðandi þetta erlenda lán þegar ég fékk símtal frá þáverandi Sparisjóðsstjóra sem spurði mig að því, hvort ég hefði ekki áhuga á að fara í alvöru útgerð og kaupa mér kvóta og hann skyldi fjármagna kaupin hjá mér. Ég þakkaði fyrir gott boð, en fannst þetta það skrýtið að ég ákvað að láta þetta eiga sig og sem betur fer, því allir vita hvað gerðist haustið 2008 og hagkvæma lánið sem ég tók 2005 endaði ég sennilega með að borga tilbaka amk fjórfalt, ef ekki meira.

Ég tók m.a. þátt í málssókn á vegum LS til þessa að reyna að fá leiðréttingar á þessum lánum og unnum við málið í undirrétti, en töpuðum að sjálfsögðu í hæstarétti.

En þar með var ekki hremmingum mínum gangvart bankakerfinu lokið.

Vertíðin 2016 var ofboðslega erfið. Bæði var erfitt að fá kvóta, verðin lág og á þessum tímapunkti voru veiðigjöldin, sem þá nýlega höfðu verið færð yfir á leiguliða af ríkisstjórn Framsónkar og Sjálfstæðisflokks virkilega farin að bíta í(ég spurði reyndar þáverandi sjávarútvegsráðherra, Sigurð Inga, út í þetta hér í Eyjum en hann þóttist ekkert kannast við þetta.)

23. maí var mjög sérstakur dagur hjá mér, en ég hafði árið áður verið greindur með það illa farna mjöðm, að ég fór í aðgerð þennan dag, en áður en að því kom, fór ég niður í banka og óskaði eftir annaðhvort frystingu á mínum lánum, eða þá að þau yrðu sett þá allavega á einhverskonar lægri vöxtum á meðan ég var að ná mér, en því var algjörlega hafnað og mér var tilkynnt að það eina sem mér stæðist til boða væri yfirdráttarlán með hægstum vöxtum til að borga af láninu á meðan ég var að ná mér. 

Á þessum tímapunkti skuldaði ég liðlega 15 milljónir. Nákvæmlega 2 árum seinna þá tókst loksins, með hjálp góðra manna hér í bæ, að selja þennan litla kvóta sem ég átti. Fyrir hann fékk ég liðlega 26 milljónir, en þegar bankinn var búinn að taka sitt, stóðu eftir 3 milljónir. Svo það má með sanni segja að bankinn minn hafi nú verið duglegur gegnum árin að blóð sjúga mig inn að beini.

Þrátt fyrir þetta allt saman, þá ákvað ég nú í vetur þegar tíminn sem ég hafði gefið mér með þennan bát, 2 ár, var kominn, að ræða við núverandi bankastjóra í spjalli á netinu, að þar sem ég væri nú algjörlega skuldlaus við bankann um það, að ef ég hefði áhuga á að fá mér aðeins stærri bát, hvaða fyrirgreiðslur ég gæti fengið?

Svarið var nokkuð skýrt. Þú getur fengið hámark 35% lán ef mér líst á bókhaldið hjá þér og ef þú þarft meira, þá verður þú að veðsetja húsið þitt líka.

Þannig að þegar þessi tvö atriði eru lögð saman, þá held ég að flestir skilji það nú vel að þetta er nú ekkert eins spennandi og sumir halda.

Vissulega verð ég alltaf trillukarl að einhverju leiti og ef ég ætti nóg af peningum, þá væri meira en líklegt að ég myndi kaupa mér einhvern öflugan bát, en svo er ekki og í sjálfu sér er allt sem mælir gegn því, í mínu tilviki, að fara af stað aftur. 

Kvótakerfið, bankinn og ég er að sjálfsögðu í annari vinnu og ekki verður þetta léttara með árunum. Hugurinn er hins vegar til staðar og verður það sjálfsagt alltaf, en í sjálfu sér hef ég lifað lengi vel draum trillukarlsins, en því má heldur ekki gleyma að svo er ég alltaf með uppi í erminni loforð um gott pláss í næsta lífi. Það er vonandi langt í það ennþá.

Þakkir.

Mig langar að þakka tveimur aðilum sérstaklega fyrir alla aðstoðina við minn síðasta bát.

Hallgrímur Rögnvaldsson hjálpaði mér alveg gríðarlega og var ómetanlegur í að standsetja bátinn fyrir mig, enda vandamálin gríðarleg í upphafi.

Sama má segja um Þórarinn Sigurðsson sem bjargaði mér eiginlega alveg gagnvart tækjabúnaðinum umborð. Það er ómetanlegt að eiga svona góða vini að.

Blíðuútgerðinni er þar með lokið, amk í bili.