Hvernig getum við bætt Íslenskan sjávarútveg

 Ég hef sótt sjóinn frá unga aldri og hef sterkar skoðanir á því sem betur má fara í íslenskum sjávarútvegi. Hér fara á eftir nokkur atriði sem mér eru hugleikin: Gefum handfæraveiðar frjálsar Handfæraveiðar verði gefnar frjálsar með þeim takmörkunum sem eru í svokölluðu strandveiðikerfi í dag. Þó með þeirri viðbót að stefnt sé á að hægt verði að stunda handfæraveiðar allt árið. Til þess að tryggja að hægt verði að lengja kerfið strax næsta vor, verði hinum mjög svo umdeilda byggðakvóta bætt inn í handfærakerfið með það að markmiði að lengja kerfið strax upp í 6 mánuði, frá apríl til og með september. Frjálsar handfæraveiðar eru besta aðferðin til þess að hjálpa hinum dreifðu byggðum. Hins vegar hefur stór hluti af þessum mjög svo umdeilda byggðakvóta verið notaður af sumum byggðalögum sem fengið hafa byggðakvóta til þess að leigja frá sér. Sumir spyrja sig hvort ekki sé miklu eðlilegra að senda þeim byggðum sem standa hvað verst einfaldlega ávísun í pósti. Köllum til óháða sérfræðinga Fengnir verði (erlendir eða innlendir) óháðir aðilar til að taka út aðferðarfræði og útreikninga Hafró við að reikna út stofnstærð fiskistofnana, enda er ekkert samræmi á milli loforða fiskifræðinga um aukinn fiskafla ef farið verði eftir þeirra tillögum og raunveruleikans. Samhliða því verði álaginu á Hafró létt með því að taka þær tegundir, sem komnar eru niður fyrir 20% í úthlutuðum aflaheimildum úr kvóta. Þá er miðað við hvað við vorum að veiða mikið magn af þessum tegundum fyrir kvótasetningu. Þar má nefna sem dæmi keilu, löngu, blálöngu, litla karfa, gulllax, hlýra, skötusel og lúðu. Einnig mætti skoða að leyfa frjálsar veiðar á ufsa, enda stór hluti ufsakvótans í dag notaður fyrst og fremst í tilfærslur. Gerum okkur ljóst að með þessu móti stuðlum við einnig að því að öll verðmæti úr sameiginlegri sjávarauðlind okkar komi að landi en glatist ekki. Fjárhagslegur aðskilnaður Komið verði á fjárhagslegum aðskilnaði milli rekstrar útgerðar og fiskvinnslu í landi. Sköpuð verði skilyrði til eðlilegrar verðmyndunnar á öllum óunnum fiski á markaði. Viðskiptahættir með fisk verði sem heilbrigðastir þar sem gegnsæi verði haft að leiðarljósi. Uppsjávarveiðar Einnig þarf að fara yfir samninga okkar við Norðmenn um loðnuveiðar. Spurning hvort ekki sé orðið tímabært, vegna óvissu um þessar veiðar ár eftir ár, að setja á t.d. lágmarksúthlutun til þriggja ára og tryggja þar með útgerðinni, vinnslunni og kaupendum ákveðið öryggi. Einnig er spurning vegna mikils meðafla í formi síldar í makrílveiðunum, hvort ekki sé rétt að síldin, sem er afar léleg, teljist aðeins til hálfs í kvóta? Lykilatriði er þó að þær veiðar, sem og aðrar, séu með verðmyndun sem er í samræmi við markaðsverð. Höfundur er hafnarvörður og trillukarl sem situr í 2. sæti Flokks fólksins í Suðurkjördæmi

Vestmannaeyjabær

Vestmannaeyjabær Fyrir mig hafa það verið algjör forréttindi að fá að búa á stað eins og hér á Heimaey. Ég hef fengið að upplifa nálægðina við náttúruna, bæði í eggjatöku og lundaveiði og svo á sjónum enda verið trillukarl í næstum 34 ár. Heimaey er svolítið dæmigerður staður á landsbyggðinni þar sem nándin er mikil og þar sem allir þekkja alla og samstaðan oft gríðarleg þegar á reynir. Þegar kemur hins vegar að hagsmunum okkar varðandi hvað eigi að vera í forgangi hjá Alþingismönnum okkar, þá greinir okkur töluvert á. Ég þekki t.d. hér í bæ ótrúlega margt mjög fátækt fólk, sérstaklega fólk sem er orðið fullorðið og er í sumum tilvikum búið að missa makann. Einnig er mikið af öryrkjum sem virkilega þurfa að hafa fyrir hlutunum, en sem betur fer ætlum við í Flokki fólksins að bæta verulega kjör þessara hópa. Brjótum múra – bætum þjónustu! En það er margt annað sem brennur á Eyjamönnum eins og t.d. samgöngumálin. Mörgum finnst súrt að þurfa að standa í biðröðum og borga síðan miklu hærri upphæð en aðrir Íslendingar fyrir að fara þessa vegalengd á milli lands og Eyja. Og svo er aftur hin hliðin. Af hverju erum við ennþá að borga hundruð milljóna fyrir að moka sandi úr Landeyjahöfn á hverju ári í stað þess að leysa vandamálið varanlega með göngum? Og hvers eiga þeir að gjalda, bæði einstaklingar og fjölskyldur, sem lagt hafa allt sitt undir við að skapa sér atvinnu hér í Eyjum? Hér á ég bæði við veitingarekstur og aðra afþreyingu fyrir ferðamenn sem þarf sumpart að loka nú þegar haustar þrátt fyrir að landið sé fullt af ferðamönnum? Og hvers vegna er ekki löngu búið að fjármagna þetta litla sem upp á vantar til þess að fá úr því skorið hvort göng séu raunhæfur kostur eða ekki? Eitt að því sem ég hef mikinn áhuga á er að skurðstofa sjúkrahússins okkar verði fullmönnuð. Þá þyrfti unga fólkið okkar ekki að flytjast í bæinn til þess að eignast börnin sín. Að sama skapi væru hér allar forsendur fyrir minni háttar aðgerðum og þannig mætti létta á allt of löngum biðlistum. Einnig vekur það furðu að bæjarfélög þurfi að standa í stappi við ríkið til þess að geta fengið það fjármagn sem þarf að fylgja rekstri á elliheimilum, ekki bara hér í Eyjum heldur víða annars staðar. Hvar hafa þeir verið, þessir þingmenn sem mæta núna rétt fyrir kosningar og lofa öllu fögru? Sjálfur hef ég verið mikill áhugamaður í fjölda ára um uppbyggingu á stórskipaviðlegukanti fyrir Eiðinu, verkefni sem ríkið verður klárlega að koma að og nokkuð sem ég mun klárlega fylgja eftir af krafti, fái ég tækifæri til þess. Settu X við F – fyrir þína framtíð! Georg Eiður Arnarson, hafnarvörður og trillukarl, situr í 2. sæti Flokks fólksins í Suðurkjördæmi

Tvær hliðar á sömu spillingu

 Sérhagsmunagæsla eða spilling á Íslandi snýst í grunninn um „tvo turna“; fjármálakerfið og sjávarútveg.   Að sjálfsögðu kemur fleira til og inn í sérhagsmunagæsluna fléttast gríðarlega margir, en þetta eru „turnarnir“ sem hafa sogað til sín hvað mestu af auðæfum þjóðarinnar hvað sem öðrum hagsmunaaðilum líður.   Hagsmunir þessara tveggja „spillingarturna“ eru samofnir og þó starfssemi þeirra sé ólík, þá eru þeir algjörlega háðir hvor öðrum og hvor um sig nærir hinn.   Stundum er erfitt að sjá hvort kemur á undan, eggið eða hænan og það á við í þessu tilfelli, en í einfaldri mynd má rekja hagsmunatengsl þessara aðila til kvótakerfisins og framsals á kvóta.   Það var með framsali á kvóta sem nokkrir Íslendingar eignuðust stjarnfræðilega mikla peninga, meiri en áður þekktist á Íslandi. Þeir lögðu þetta fé sitt inn í banka sem einnig aðstoðuðu þá við að koma þessu fjármagni á aflandsreikninga. Svo fóru þessir aðilar að taka lán út á óveiddan fisk og veðsettu hann í gríð og erg. Eins og alþjóð veit þá búa bankar til peninga með lánveitingum þannig að íslenskir bankar högnuðust gríðarlega á þessum óveidda fiski og lögðu í útrás til annarra landa með þetta (illa) fengna fé. Það var hagur beggja aðila að lána og fá lánað sem mest og áður en langt um leið var útgerðin veðsett upp í topp. Um leið urðu útgerðarmenn og kvótaframsalsmenn gríðarlega áhrifamiklir innan bankakerfisins og jafnvel stórir hluthafar í því.   Sérhagsmunirnir á Íslandi hafa í raun bara eitt andlit. Þetta andlit hefur tvær hliðar. Þegar litið er á prófílinn sést bara önnur hliðin. Þess vegna verðum við að horfa beint framan í spillinguna ef við viljum takast á við hana og stöðva.   Saga trillukarlsins Georgs Eiðs Arnarssonar Annað okkar sem þetta skrifum hefur skrifað fjölda greina um meðferð bankakerfisins á heimilum landsins þannig að um þá hlið spillingarinnar verður ekki fjallað í þessari grein.   Hitt þekkir af eigin raun hvernig báðir þessir turnar sameinuðust gegn trillukörlum og í raun svældu þá út úr greininni í sameiningu, um leið og þeir sölsuðu kvóta þeirra smátt og smátt undir sig.   Hér á eftir rekur þessi greinahöfundur viðskipti sin við banka vegna lífsviðurværis síns og hvernig hann varð að lokum að selja sinn litla kvóta frá sér. Síðan er til samanburðar rakið raunverulegt dæmi um útgerðarmenn sem nutu allt annarra kjara í bankanum og hafa hagnast gríðarlega. Í þeirri sögu kristallast hversu samofnir hagsmunir þessar tveggja turna eru og hvernig þeir vinna saman.   Saga Georgs er saga eins trillukarls en hundruð ef ekki þúsundir (fyrrverandi) trillukarla hafa svipaða sögu að segja.   Fyrri hluti: 2005 – 2016   Alveg frá því að ég byrjaði í útgerð 1987 hef ég, eins og aðrir trillukarlar, þurft að leita fyrirgreiðslu hjá bönkunum og lent í ýmsum hremmingum á þeim tíma.   Bankinn minn heitir Landsbankinn í dag en var þá Sparisjóður Vestmannaeyja og hér er rakin saga okkar samskipta síðan 2005.   Árið 2005 sótti ég um lán hjá Sparisjóðnum til að kaupa nýjan bát. Það hafði gengið mjög vel hjá mér og kominn var tími til að skipta út þeim litla bát sem ég átti þá fyrir stærri og öflugri.   Í samtali við þjónustufulltrúa lýsti ég áhuga mínum á þessu en um leið áhyggjum yfir því hversu háir vextir væru á Íslenskum lánum, en ég hafði einmitt farið illa út úr slíku láni örfáum árum áður.   Þessi þjónustufulltrúi sagði mér að það væri ekkert mál, hann skyldi redda mér láni í erlendum gjaldmiðlum. Ég hafði efasemdir og spurði hvað myndi gerast ef verðbólga færi af stað og hvort vextirnir á myntkörfulánum myndu þá ekki rjúka upp. Þjónustufulltrúinn gaf lítið fyrir þessar áhyggjur mínar og  fullvissaði mig um að það væri alveg sama hvað myndi gerast, vextirnir myntkörfuláninu yrðu aldrei hærri en á verðtryggðu láni og þar með beit ég á og kokgleypti.    Þremur árum síðar var vertíðin 2008 mjög góð hjá mér en það fóru samt að renna á mig tvær grímur varðandi lánið þegar ég fékk símtal frá þáverandi Sparisjóðsstjóra sem spurði mig hvort ég hefði ekki áhuga á að fara í alvöru útgerð og kaupa mér kvóta og hann skyldi fjármagna kaupin hjá mér.   Ég þakkaði fyrir gott boð en þar sem mér fannst þetta skrýtið ákvað ég sem betur fer að láta þetta eiga sig því allir vita hvað gerðist haustið 2008.    Síðan liðu nokkur ár og árið 2016 þurfti ég aftur að leita til bankans „míns“ sem núna hét „Nýi“ Landsbankinn.   Vertíðin 2016 var ofboðslega erfið. Bæði var erfitt að fá kvóta, verðið lágt og á þessum tímapunkti voru veiðigjöldin, sem þá nýlega höfðu verið færð yfir á leiguliða af ríkisstjórn Framsóknar og Sjálfstæðisflokks, virkilega farin að bíta og valda trillusjómönnum erfiðleikum.   Þann 23. maí þurfti ég að fara í aðgerð á mjöðm og því ljóst að ég gæti ekki unnið eða sótt sjóinn í einhverjar vikur með tilheyrandi tekjutapi.   Ég  vildi hafa vaðið fyrir neðan mig og áður en til kom óskaði ég eftir því við bankann að hann myndi annað hvort frysta mín lán á meðan ég væri að ná mér eða að ég fengi tímabundið lægri vexti á lánin mín svo ég gæti staðið í skilum með mitt.   Þessu var algjörlega hafnað af bankanum og mér tilkynnt að það eina sem mér stæði til boða væri yfirdráttarlán með hæstu vöxtum til að borga af láninu á meðan ég væri að ná mér.    Á þessum tímapunkti skuldaði ég liðlega 15 milljónir en skuldir mína jukust mjög vegna þessara afarkosta bankans og ég náði mér aldrei upp úr því. Þegar mér tókst loksins árið 2018 að selja þann litla kvóta sem ég átti fékk ég liðlega 26 milljónir en þá höfðu skuldir mínar hækkað úr 15 milljónum í 23, þannir að þegar bankinn var búinn að taka sitt stóðu eftir 3 milljónir sem ég fékk fyrir minn snúð. Að lokum hafði ég borgað „hagkvæma lánið“ frá 2005 nær fjórfalt til baka.   Svo það má með sanni segja að bankinn „minn“ hafi mergsogið mig inn að beini og hirt nær allan ágóðann af erfiði mínu.   Seinni hluti: 2020 – 2021   Þó að ég hefði neyðst til að selja kvótann minn og allt saman til að borga skuldirnar, þá ákvað ég samt að fá mér lítinn bát vorið 2019 og leigja kvóta eftir þörfum eins og ég hef alltaf gert en það var dýrt og óhagkvæmt, ekki síst vegna þess að ég var með tiltölulega lítinn bát.   Þannig að þrátt fyrir allt sem á undan var gengið ákvað ég nú sl. vetur að spyrja núverandi bankastjóra í spjalli á netinu um hvort ég, sem hafði gert upp allar mínar skuldir árið 2018 og var algjörlega skuldlaus, fengi ekki örugglega fyrirgreiðslu til að kaupa mér aðeins stærri bát?   Svarið var: „Þú getur fengið að hámarki 35% lán ef mér líst á bókhaldið hjá þér en ef þú þarft meira þá verður þú að veðsetja húsið þitt líka.“   Þetta var ekki spennandi kostur. Maður hættir ekki heimili sínu, svo nú er ég hættur í útgerð.   Vissulega verð ég alltaf trillukarl, því það er í blóðinu og ef ég ætti nóg af peningum væri meira en líklegt að ég myndi kaupa mér einhvern öflugan bát. En svo er ekki og í raun allt sem mælir gegn því fyrir mig að fara af stað aftur.      Sami banki – önnur meðferð   Framtíð trillukarla er ekki björt á Íslandi nema eitthvað mikið breytist. Kvótakerfið er þeim nógu erfitt en þegar enga fyrirgreiðslu er að fá, ekki einu sinni fyrir skuldlausa menn, er ekki von á góðu.   Á sama tíma og ég fæ enga fyrirgreiðslu, hvorki vegna veikinda né til að fjármagna betra atvinnutæki nema ég, skuldlaus maðurinn, leggi heimili mitt að veði, njóta aðrir velvildar sem nær út fyrir öll mörk.   Til samanburðar má skoða sögu einnar útgerðar.   Árið 2012 varð þessi útgerð gjaldþrota. Gjaldþrotið hljómaði upp á marga milljarða og næstum upp á krónu það sama og aflaheimildir útgerðarinnar voru á þeim tíma.   Það sem vakti sérstaka athygli mína strax árið 2012 var að Landsbankinn ákvað að afskrifa alla þessa skuld útgerðarinnar og ekki nóg með það, heldur fékk hún samt að halda öllum sínum aflaheimildum. Landsbankinn gekk þannig ekki að eignum hennar heldur hreinlega gaf útgerðinni upp, án allra eftirmála, margra milljarða skuld.   Í síðustu viku bárust svo fréttir af þessari útgerð vegna gríðarlegs hagnaðar hennar. Hagnaðurinn var svo mikill að bræðurnir sem eiga hana greiddu sjálfum sér nær 800 milljónir króna í arð, eða 400 milljónir á mann.   Á sínum tíma reyndi ég allt sem í mínu valdi stóð til að komast að því hvers vegna þessir aðilar fengu allar þessar skuldir afskrifaðar og hvernig þeir fóru að því.   Mér fannst þetta vægast sagt mjög undarlegt þegar haft er í huga að þessi sami banki og var svo rausnarlegur við þá, mjólkaði mig alveg inn að beini.   Ég spurðist m.a. fyrir um þetta í bankanum en engin fékk ég svörin. Eina skýringin sem ég fékk nokkru síðar var að þessir aðilar væru gall harðir sjálfstæðismenn, en það hef ég að sjálfsögðu aldei verið og því fór sem fór.     Ein hlið landlægrar spillingar: Fjármálakerfið með Sjávarútvegsfyrirtækjum   Greinilegt er að það er til nóg af peningum í bönkum og lífeyrissjóðum fyrir suma og ef menn eru í réttu klíkunni standa þeim allar dyr opnar og jafnvel lagður fyrir þá gullsleginn rauður dregill.   Þessar tvær ólíku sögur úr útgerðinni sem hér hafa verið raktar sýna fram á hreina og klára mismunun því menn sem tapa mörgum milljörðum geta hvorki talist „klárir viðskiptamenn“ né „góðir kúnnar“ bankans.   Hvorug þessara sagna er einsdæmi og þarna birtist útgerðin sem er önnur hliðin á þeirri landlægu spillingu sem við höfum búið svo lengi við að við teljum hana næstum náttúrulögmál.   Hin hlið landlægrar spillingar: Fjármálakerfið gegn heimilunum   Hin hliðin snýr að heimilunum. Varlega áætlað hafa 15.000 fjölskyldur misst heimili sín vegna bankahrunsins. Þær höfðu það sér til saka unnið að koma sér þaki yfir höfuðið þegar bankarnir kipptu undan þeim fótunum,fengu nýjar kennitölur og skuldirnar þeirra á gjafverði. Þessum fjölskyldum var engin miskunn sýnd og þær fengu ekkert afskrifað.   Til að bæta svo gráu ofan á kolsvart, þá eru fjölmargar þeirra enn þá eltar uppi af bönkunum í formi fjárnáma, sem oftast eru árangurslaus, því þessar fjölskyldur eiga ekkert. En EF þær skyldu nú eignast eitthvað, bíða bankarnir eins og gammar til að grípa það í sinn gráðuga og miskunnarlausa kjaft.   Árangurslaus fjárnám frá hruni eru nú 147.030 talsins, eða að meðaltali 11.310 á ári og um 45 á hverjum einasta virkum degi ársins.   Í mjög mörgum tilfellum telja bankamenn ekki nóg að hafa hirt heimilið og eru að ná í það sem „upp á vantar“ með fjárnámum sem oftast eru árangurslaus.   Vopnabræður: Sjávarútvegsfyrirtækin, fjármálafyrirtækin og Sjálfstæðisflokkurinn   Það er greinilega ekki sama Jón og séra Jón og það blasir við hverjum sem er, hversu brenglað og ljótt þetta „kerfi“ er og hvernig það hampar sumum á meðan það mergsýgur aðra.   Þegar sumir missa heimili sín án nokkurrar miskunnar og aðrir lífsviðurværið á meðan einhverjir „gulldrengir“ sem fengu afskrifaða milljarða fá í fyrsta lagi að halda öllu sínu og í öðru lagi að greiða sjálfum sér 800 milljónir í arð án þess að bankinn fetti fingur út í það, þá er eitthvað mikið að!   Fjölskyldurnar sem voru annað hvort að koma sér þaki yfir höfuðið eða skapa sér og fjölskyldu sinni lífsviðurværi og bankarnir hafa hundelt, hafa aldrei farið fram á afskriftir, en kannski látið sig dreyma um smá sanngirni.   En hvernig kemst maður í hóp „gulldrengjanna“?   Staðreyndin er sú að þegar sérhagsmunatengsl eru skoðuð á Íslandi eru nær alltaf sömu aðilarnir nálægir í einhverri mynd. Stundum bara einn þeirra, en stundum allir þrír. En í hvaða mynd sem það er, þá eru þetta alltaf sömu samnefnaranir: Fjármálafyrirtækin, sjávarútvegsfyrirtækin og Sjálfstæðisflokkurinn.   Auðvitað eru margháttuð tengsl þarna á bakvið en alltaf má sjá skugga þessara aðili í einhverri mynd á bakvið tjöldin. Því hvað eru milljarðar á milli vina og flokksfélaga? Eins skrítin og sú stærðfræði er, þá virðist bankinn auðveldlega geta séð af milljörðum til „sinna útvöldu“, á meðan hann getur hvorki sýnt sanngirni né sveigjanleika fólki sem kom sér þaki yfir höfuðið. „Rétta klíkan“ skiptir greinilega máli.   Það væri áhugavert ef verðir spillingarinnar og sérhagsmuna myndu byrja á að svara þessum spurningum:   Hvernig fara menn að því að fá allar skuldir afskrifaðar en halda eignunum? Hver er hinn raunverulegi hagnaður banka, sé tekið tillit til þess hve mikið þeir afskrifa? Er flokkskírteini í Sjálfstæðisflokknum eða tengsl við aðila innan hans, skilyrði til að fá afskrifaðar skuldir? Er eðlilegt að menn sem fá milljarða afskrifaða geti nokkrum árum síðar greitt sjálfum sér 800 milljónir í arð? Af hverju er ekki gert fjárnám hjá þessum mönnum eins og fjölmörgum sem misstu heimili sín eftir síðasta hrun?   Sjáfstæðisflokkurinn er stærsti sjórnmálaflokkur landsins. Þar hefur fjöldi fólks sameinast um sjálfstæðishugsjónina sem lítil sem engin merki eru um í flokknum eins og hann er í dag. Það er ekki einu sinni hægt að finna hana á heimasíðu flokksins.   Almennir flokksfélagar hafa sýnt Sjálfstæðisflokknum alveg ótrúlega tryggð, því það er augljóst að fæstir þeirra njóta góðs af einkavinavæðingarstefnu flokksins. Vonandi spyrja þeir sig í aðdraganda kosninganna, hvað þeir séu í raun og veru að styðja og af hverju.   Sækjum að spillingunni úr báðum áttum   Sérhagsmunirnir á Íslandi eiga sér í raun eitt andlit þó á því séu a.m.k. tvær hliðar. Það er ekki nóg að horfa á prófílinn og sjá bara aðra hliðina. Það eru ekki mörg sérhagsmunaöfl á Íslandi, í raun eru það bara eitt, en til hagræðingar hafa fulltrúar þeirra skipt með sér verkum.   Allt er þetta samt sama spillingin og til að takast á við hana þarf maður að minnsta kosti að þekkja þessar tvær hliðar hennar.   Við sem þetta skrifum höfum tekist á við sitthvora hlið spillingarinnar. Nú viljum við leggja saman krafta okkar í baráttu við hana og óskum eftir umboði kjósenda til að takast á við sérhagsmunagæsluna sem mergsýgur okkur öll, frá báðum hliðum í senn.   Settu X við F – fyrir þína framtíð!   ------------------------- Ásthildur Lóa Þórsdóttir formaður Hagsmunasamtaka heimilanna og oddviti Flokks fólksins í Suðurkjördæmi   Georg Eiður Arnarson, hafnarvörður og trillukarl situr í 2. sæti Flokks fólksins í Suðurkjördæmi

37ára tiraun sem mistókst

37 ára tilraun sem mistókst Langafi minn kom til Eyja í upphafi síðustu aldar og gerðist útgerðamaður. Þá var allt með öðrum brag en í dag og lífsbaráttan hörð en ef maður ber saman fiskveiðar fyrir 100 árum síðan og svo aftur fiskveiðar í dag og sömuleiðis kvótakerfið, þá var veiðifyrirkomulagið mjög einfalt í gamla daga þó aðbúnaður sjómanna hafi verið skelfilegur. Á þessum tíma fengu menn að fiska eins vel og þeir mögulega gátu og góð vertíð reddaði oft málunum á erfiðum tímum og þó það sé kannski hæpið að líkja þessu saman við þessi öflugu skip sem við höfum í dag. En það má svo sannarlega bera saman afla og aflabrögð. Stærsta hluta síðustu aldar voru veidd 4-500 þúsund tonn af þorski ár eftir ár án þess að högg sæi á vatni. Til samanburðar þá erum við ekki einu sinni hálfdrættingar á við það sem þá var. Fyrir næsta fiskveiðiár er verið að úthluta 220 þúsund tonnum af þorkskvóta. Hvert fór allur þessi fiskur? Í dag búum við við afleiðingar tilraunar sem staðið hefur í 37 ár. Tilraunin hefur algjörlega mistekist, en enn er verið að berja höfðinu við steinninn. Fyrir 37 árum síðan var úthlutað 220 þúsund tonna þorskkvóta og við erum í nákvæmlega sömu stöðu í dag því núna verið að úthluta 220 þúsund tonna af þorskkvóta fyrir næsta filskveiðiár og ef tekið er mið er tekið af nýjustu útreikningum Hafró, þá er enn frekari niðurskurður fyrirsjáanlegur á næstu árum. Hvert fór allur þessi fiskur? Þetta er staðan eftir „vísindalega stjórnun“ á fiskveiðum í nær 40 ár. Er ekki ljóst að eitthvað hafi misfarist og að skoða þurfi útreikninga vísindamannanna sem oftar en ekki eru á skjön við það sem sjómenn, sem eru úti á sjó í tengslum við náttúruna, sjá og skynja. Þessi staða mála gengur ekki upp og miklir hagsmunir í húfi að rétt sé að verki staðið. Kvótinn og handfæraveiðar Ég ætla ekki djúpt í þá umræðu hér, en framsal kvóta er eitt það versta böl sem lagt hefur verið á sjómenn hér á landi. Það ætti engin að eiga kvóta sem ekki ætlar að nýta hann sjálfur. Kvótinn á að fara milliliðalaust til þeirra sem ætla að veiða, þeirra sem leggja í þann kostnað sem útgerð krefst. Útgerðarmenn eiga að kaupa kvótann fyrir sanngjarnt verð af ríkinu, þannig að þjóðin fái sitt og útgerðarmaðurinn geti vel við unað. Handfæra- og strandveiðar eiga að sjálfsögðu að vera algjörlega frjálsar enda hafa þær lítil sem engin áhrif á hið stóra samhengi hlutanna á sama tíma og þær geta gert kraftsverk fyrir afkomu sjávarbyggða og sjómanna víða um land. Þarna á fólkið í landinu að njóta vafans en ekki sérhagsmunir fárra eins og nú er. Frjálsar handfæraveiðar lykilatriði Ég verð í 2. sæti á lista Flokks fólksins í Suðurkjördæmi og það er ekkert leyndarmál að stefna flokksins í sjávarútvegsmálum réð úrslitum um þá ákvörðun mína að bjóða mig fram. Félagar mínir í Flokki fólksins eru einhuga um það að berjast fyrir frjálsum handfæraveiðum. Þetta er lykilatriði í stefnu flokksins og á því verður ekki gefinn neinn afsláttur. Krafa stórútgerðarinnar um óbreytt fyrirkomulag og í síðustu viku voru strandveiðar illu heilli stoppaðar, enda áhrif stórutgerðarinnar óumdeild og augljós í núverandi ríkisstjórn. Ég skrifaði í grein í byrjun ársins (trillukarlar í stórsjó) um að með óbreyttri ríkisstjórn verði smábátaveiðar smátt og smátt lagðar af og stend algjörlega við það sem ég sagði þar. Það hefði verið auðvelt fyrir núverandi ráðherra að bæta aðeins í og auka svigrúmið til handfæraveiða til þess að klára sumarið. Það er staðreynd að þúsundir tonna í hinum ýmsu tegundum eru að brenna inni m.a. ufsi, keila, blálanga, litli karfi, gullax og fleiri tegundir(?) m.a. vegna reglna um tilfærslu, en því verður að breyta. Auk þess þá vita allir sem vilja vita að frjálsar handfæraveiðar yfir vetrarmánuðina, þar sem veður og vindar stjórna því hversu mikið er hægt að róa myndu aldrei gera annað en að koma í veg fyrir að menn þurfi jafnvel að skrá sig á atvinnuleysisbætur eða leita eftir annari vinnu í því atvinnuleysis ástandi sem hér ríkir um þessar mundir. Uppsjávarveiðar Einnig þarf að fara yfir samninga okkar við norðmenn um loðnuveiðar og spurning hvort ekki sé orðið tímabært, vegna óvissu um loðnuveiðar ár eftir ár, að setja á t.d. lágmarksúthlutun til þriggja ára og tryggja þar með útgerðinni, vinnslunni og kaupendum ákveðið öryggi. Einnig er spurning vegna mikils meðafla í formi síldar í makrílveiðunum, hvort ekki væri rétt að síldin sem er afar léleg teldist aðeins til hálfs í kvóta? Lykilatriði er þó að þær veiðar, sem og aðrar, séu með verðmyndun sem er í samræmi við markaðsverð. Þetta er fullreynt og virkar ekki Núverandi sjávarútvegsstefna með öllum sínum höftum, kvótum og sérhagsmunum virkar ekki. Það er fullreynt. Kvótinn minnkar sífellt of afkoma sjómanna hefur farið stöðugt versnandi síðustu ár á meðan stórútgerðir maka krókinn. Þjóðin hefur verið svikin af auðlindum sínum og þær seldar framhjá henni til órfárra útvaldra sem fitna eins og púkinn á fjósbitanum. Það er nóg komið! Hjálpaðu okkur að breyta þessu. Settu X við F. Georg Eiður Arnarson, situr í 2. sæti Flokks fólksins í suðurkjördæmi

Pólitíkin og Hafró

Arthúr Bogason er með mjög athyglisverða grein um daginn, þar sem hann fjallar um þá staðreynd að tjón þjóðarinnar vegna núverandi kvótakerfis og ráðgjafar Hafró, í þeim efnum, nemur hundruðum milljarða frá því 1984. 

En skoðum aðeins vandamálið frá sjónarhorni Hafró, með mínum augum, en svona leit fyrsta úthlutun 1984 út, ég ætla að sleppa magninu en telja bara upp tegundirnar.

1984 er þetta svona:

Þorskur

Ýsa 

Ufsi 

Karfi

Skarkoli

Grálúða

Steinbítur 

 

En svona lítur þetta út í dag:

Þorskur

Ufsi

Ýsa

Karfi 

Djúpkarfi

Grálúða

Gulllax

Steinbítur

Skarkoli

Úthafsrækja

Þorskur-Rússlandi

Langa

Þorskur-Noregi

Keila

Þykkvalúra

Litli karfi

Rækja við Snæfellsnes

Rækja í Djúpi

Skötuselur

Blálanga

Sandkoli

Kolmunni

Arnarfjarðarrækja

Norsk-íslensk síld

Loðna

Humar 

Síld

Skrápflúra

Við þetta má síðan bæta makrílnum, augljóslega, sem og sæbjúgum. Enn fremur hefur fráfarandi ríkisstjórn beitt sér fyrir því að koma grásleppunni í kvóta og allt byggir þetta meira og minna, að mestu leyti, á þessu blessaða togararalli, en hvers vegna er þetta svona og hvers vegna er búið að kvótasetja svona margar tegundir og af hverju?

Valdimarsdómurinn

Ef ég man rétt, þá féll Valdimarsdómurinn svokallaði 1998, en með honum var ekki lengur hægt að neita neinum um veiðileyfi, en þáverandi sjávarútvegsráðherra Árni M. Matthiesen sá sér leik á borði og sló af því svokallaða þorskaflamarkskerfi (besta kvótakerfi sem smábátar hafa nokkurn sinni getað róið eftir) og kvótasetti þá um leið ma. tegundir eins og keilu og löngu, sem ma. annars fyrirtæki eins og Vísir í Grindavík hafði ítrekað óskað eftir, enda eiga þeir í dag meira og minna öll löngu og keilu mið á Íslandi, sem reyndar eru nánast algjörlega verðlaus í dag vegna aðferðarfræði Hafró við að reikna út stofnstærð á þessum tegundum, sem þeir sumir amk. gera sjálfir grín að, en um það hef ég fjallað áður. 

Síðasta stóra kvótasetning á tegundum átti sér stað, ef ég man rétt, fyrir ca. 7 árum síðan, í forsetatíð Sigmundar Davíðs, þáverandi formann Framsóknarflokksins, núverandi formann Miðflokksins og með núverandi formann Framsóknarflokksins, Sigurð Inga sem sjávarútvegsráðherra, en þá voru settar í kvóta tegundir eins og blálanga, litli karfi, gulllax, hlýri og fleiri, sem allar hafa hrunið við kvótasetningu og eru í dag fyrst og fremst notaðar í tilfærslu og til þess að búa til veð fyrir hagsmunaaðila. 

Lokaorð

Þegar maður skoðar þessar kvótasetningar frá 1998, þá er augljóst mál að eitthvað togararall mun aldrei geta reiknað út stofnstærðir á fjölmörgum að þessum tegundum. Hafró hefur því þurft að leita annarra leiða til þess að reikna út stofnstærð á fjölmörgum tegundum, sem lítið og ekkert veiðast í togararallinu. Sumar af þeim aðferðum standast svo sannarlega ekki skoðun og eiginlega alveg með ólíkindum að við séum jafnvel komin niður í það að veiða 10% af því magni af sumum tegundum sem við vorum að veiða fyrir kvótasetningu.

Það er því augljóst mál, að það besta sem við gætum gert, ekki bara fyrir okkur öll sem og lífríkið í hafinu, heldur líka fyrir Hafró, væri að fækka kvótabundnum tegundum. 

Herjólfur 3. vs. Herjólfur 4.

Það er komið meiri en ár síðan ég lofaði því að fjalla aðeins um þessi 2 skip og bera þau síðan saman og þar sem Herjólfur 3. er kominn á sölu er kannski tímabært að gera það núna.

Byrjum á byrjuninni.

Herjólfur 3. er þrítugur núna í sumar og ýmislegt gekk nú á, bæði í aðdragandanum að komu hans og svo í fyrstu prufusiglingum. 

Fyrst ber að nefna náttúrulega ákvörðun þáverandi samgönguráðherra um að stytta skipið, sem sumir telja að hafi gert það verra eftir á, og á tímabili var Herjólfur 3. kallaður "Manndrápsfleytan". 

Á hringferðinni sem farin var í kring um landið til að kynna skipið kom í ljós, að skipið valt alveg gríðarlega þegar búið var að taka inn veltiuggana. Þetta mál var að hluta til leyst haustið 93 þegar Herjólfur fór til Noregs, þar sem ýmislegt var lagfært og endurbætt og m.a. settir undir hann andveltikilir og segja þeir sem þekkja til, að þetta hafi stórlega bætt sjóhæfni skipsins, en í hringferðinni hinni frægu lenti Herjólfur 3. í svo slæmum sjó utan við Hornafjörð, að allt fór á hvolf í eldhúsinu og m.a. sprakk sultutunna og fleira inni á lager skipsins og á tímabili kom upp leki efst í skipinu og eftir því sem mér er sagt, var þar ökkladjúpt vatn þegar að var komið. Ýmislegt annað hefur að sjálfsögðu komið upp á, en ég læt þetta duga, en Herjólfur 3. hefur reynst okkur vel, þó svo að aldurinn sé svo sannarlega farinn að færast yfir og margir muni sakna skipsins.

Herjólfur 4.

Eins og gengur og gerist með ný skip, þá slapp Herjólfur 4. ekki við byrjunarörðugleika, en á leiðinni til landsins bilaði annar uggi skipsins, þannig að það varð að byrja á því að fara í slipp. Ekki voru tilbúin fríholtin við bryggjurnar og ekki hleðslustöðvarnar þegar hann kom, en þetta er allt saman komið í dag. 

Framan af var mikið um að aftur og/eða framlúga ekki opnaðist eða lokaðist, en þetta er sem betur fer líka búið að leysa. Bekkir á sóldekki losnuðu, þá er búið að sjóða fasta. Pilothurð gekk inn, en það er búið að laga hana. Spilbúnaður hefur brotnað, eða réttara, festingar á spilbúnaði. Taka þurfti öll batterí í skipinu í gegn og skipta um skífur í þeim. Aðstaða í eldhúsinu var ekki fullnægjandi, en það er búið að laga, einnig hefur vantað töluvert upp á aðstöðu fyrir áhöfnina, sérstaklega þegar siglt er til Þorlákshafnar og í skveringunni sl. haust var ákveðið að fara yfir annan drifbúnaðinn og eftir að hann hafði verið tekinn í gegn, var ákveðið að taka hinn líka. 

Það góða við þetta allt saman er, að þetta eru allt meira og minna allt vandamál sem eru að baki, en það tók töluverðan tíma fyrir áhöfnina að læra á td. öll tölvukerfi skipsins, enda er þetta nútíma skip og með nemum út um allt. 

Ýmislegt annað mætti nefna, en ég ætla að láta þetta duga í bili.

Herjólfur 3. vs. Herjólfur 4.

Það er svolítið erfitt að svara því, hvort skipið er betra, þó að flestir myndu nú segja að það væri augljóst þegar borið er saman annarsvegar nýtísku rafmagnsferja og 30 ára gamalt skip, en það eru plúsar og mínusar báðum megin. 

Margir höfðu áhyggjur af því, hvernig Herjólfur 4. myndi standa sig í siglingum til Þorlákshafnar, verandi svona grunnrist skip, en þær áhyggjur eru í raun og veru að mestu leyti að baki, enda skipið alveg sérstaklega stöðugt, þó svo að það láti að sjálfsögðu illa í vondum brælum, eins og önnur skip, en aðal ástæðan fyrir því, hversu sá nýi er stöðugur er einmitt miklu stífari stöðugleika reglur þegar hann er smíðaður, heldur en sá gamli. 

Sama má segja um bíladekkið, en bíladekkið á þeim nýja er einfaldlega klössum betra heldur en á þeim gamla að öllu leyti.

Stærstu áhyggjur mínar hins vegar voru þær, að svefnrými í þeim nýja væri þá mikið færri heldur en í þeim gamla. Það hefur algjörlega gengið eftir, þó svo að kojum hafi verið bætt við í þeim nýja þá nálgast hann ekki þeim gamla að þessu leyti vegna þess, að það er líka hægt að nota bekkina í þeim gamla til að leggja sig, en ekkert slíkt er í þeim nýja. 

Sama gildir um ganghraðann á skipunum, en mér þótti það mjög sérstakt að hér væri verið að smíða nýtísku ferju, að hún gengi aðeins hægar heldur en 30 ára gömul ferja. 

Margir hafa kvartað um þrengsli á milli sætisraða í þeim nýja og eins, hversu erfitt sé að komast í kojurnar í skipinu, en þar sem við siglum mun oftar til Landeyjahafnar á þeim nýja, þá má segja að þetta jafni sig út.

Í sjálfu sér er kannski engin ein niðurstaða um hvort skipið sé betri að öllu leyti, en að sjálfsögðu gríðarlega margt í nýju ferjunni sem gerir hana mun betri en þann gamla, eðlilega, en það er þó þetta atriði varðandi klefana og svefnaðstöðuna í þeim gamla, sem gerir hann betri að því leytinu amk.

Fólkið okkar.

Á síðasta ári fór áhöfnin á Herjólfi í stutt verkfall á mjög vondum tíma fyrir okkur öll, en það er nú einu sinni þannig að verkföll hafa alltaf bitnað á þeim sem síst skyldi, en mér fannst sumir hér í bæ ganga ansi langt í gagnrýni sinni á áhöfnina og maður varð eiginlega hálf miður sín að sjá hvernig sumir létu, því að sjálfsögðu á áhöfnin sinn rétt, eins og við öll hin og gleymum því ekki, að þetta er fólkið okkar. Mest megnis fjölskyldufólk sem þarf að standa við sínar skuldbindingar eins og við öll hin, en er um leið líka fólkið sem heldur þessari dýrmætu samgönguleið okkar opinni allt árið, alveg sama hvernig viðrar.

Þakkir.

Við þekkjum nú öll fólkið sem starfað hefur þarna umborð í fjölda mörg ár, en nokkuð hefur verið um það núna, sérstaklega síðustu 2 árin, að fólk hafi hætt bæði vegna aldurs eða til þess að hverfa til annarra starfa og þó svo að ég þekki nú ekki öll nöfnin og biðst nú afsökunar á því, þá langar mig að telja upp nokkur nöfn, vonandi fer ég rétt með?

Ágústa Magnúsdóttir

Ágústa Kjartansdóttir

Kristín Guðjónsdóttir

Einar Jónsson

Gísli Guðnason

Einar Magnússon

Heiðar Páll Halldórsson

Eðvald Sigurðsson

Elliði Aðalsteinsson

og fleiri og fleiri mætti nefna, en mig langar að lokum að nefna vin minn Guðlaug Ólafsson, skipstjóra, en maður saknar þess oft að heyra ekki glaðlegu röddina hans, enda alltaf hress og kátur.

Takk öll fyrir frábært starf í gegnum árin, sum fleiri en önnur og gangi ykkur öllum allt í haginn hvað sem þið takið fyrir stafni.

 

 

 

Vertíðin 2017

 Að undanförnu hafa borist fréttir um það að þrátt fyrir gríðarlegan niðurskurð á aflaheimildum, þá hafi stórútgerðin væntingar um það að þrátt fyrir minni kvóta þá muni þeir jafnvel halda óbreyttum hagnaði og jafnvel bæta í, vegna þess að hin hliðin á minni afla er oft á tíðum hærra afurðarverð.

En um þessa hlið útgerðarinnar fjallaði ég um í grein sem ég skrifaði sumarið 2017 og birti hér aftur í heild sinni.

 

Ótrúlega sérstök vertíðin 2017 fyrir marga staði. Fyrst þetta langa verkfall sem stóð frá því um miðjan des. 2016 til um miðjan febr. 2017, en að sögn flestra sjómanna sem ég hef rætt þetta við, þá skilaði þetta nákvæmlega engu. Loðnuvertíðin sem fylgdi svo í kjölfarið var afar sérstök í marga staði, því eins og sumir kannski muna, þá fann Hafró nánast enga loðnu s.l. haust og því útlit fyrir að það yrði jafnvel ekkert veitt samkv. Því. Það voru síðan útgerðarmenn sjálfir sem gripu inn í og lögðu Hafró til fjármagn til að fara í nánari rannsóknir sem aftur skiluðu sennilega einni bestu loðnuvertíð í mörg ár, með vertíð upp á ca. 22 milljarða króna og frekar furðulegt að hugsa sér, að ef farið hefði verið eftir tillögum Hafró frá því um haustið, þá hefði sennilega ekkert verið veitt. Reyndar hef ég heyrt í nokkuð mörgum sjómönnum á uppsjávarskipum sem telja að þessi góða veiði í nótina á vertíðinni hafi að hluta til amk verið vegna þess að ekki var búið að fara og trolla í gegn um loðnuna eins og yfirleitt er gert í upphafi loðnuvertíðar og þannig dreifa loðnunni, en í staðinn fékk hún tækifæri til þess að þétta sig, sem svo aftur skilaði þessari frábæru loðnuvertíð. Aflabrögðin á bolfiskskipunum voru ævintíarleg eins og síðustu ár og gott dæmi um það er aflaskipið Vestmannaey, sem fiskaði á tímabilinu 15. febrúar til 30. apríl, eða á aðeins 10 vikum, 1600 tonn af slægðum fiski, sem miðað við fisku upp í sjó væri þá yfir 2000 tonn og með aflavermæti upp á 350 milljónir. Ef tekið er tillit til þess tíma sem fer í að sigla til og frá miðunum, tímann sem fer í löndun, lögbundin frí, sem og tímabil þar sem skipið var sent til annara veiða en að veiða þorsk á miðunum við Eyjar, þá má reikna með að skipið hafi verið aðeins 6-7 vikur á miðunum til að ná þessum afla, sem hlýtur að teljast amk. Íslandsmet ef ekki heimsmet. Ég hringdi eitt sinn í törninni í Bigga á Vestmannaey og spurði hann út í, hvernig hann sæi fyrir sér muninn á því, hvernig lóðaði á fiskimiðunum núna og síðan aftur á þeim tíma þegar hann var að byrja á sjó fyrir daga kvótakerfisins, þegar við vorum að veiða upp undir helmingi meiri þorsk heldur en í dag og svar hans var þannig, að í dag lóðar einfaldlega miklu meira heldur en í gamla daga. Svarið kom mér ekki á óvart, enda man ég vel eftir því þegar ég var að byrja í útgerð og þeir sem eldri voru töluðu um að þetta snaga fiskirí sem við vorum í á þeim tíma (kring um 90) væri frekar leiðinlegt vegna þess, að á árum áður hefðu menn einfaldlega fiskað bara á drullunni. Merkilegt nokkuð, sl. 3 ár hefur verið algjört mok á öll veiðarfæri á drullunni í kring um Eyjar, en stóra spurningin er þessi, hvers vegna leggur Hafró ekki til verulega aukningu í þorskveiðum? Í gegn um árin hef ég oft heyrt þær samsæriskenningar að það séu í raun og veru ekki Hafró sem stjórni því hversu mikið er leyft að veiða, heldur sér stórútgerðin, eða þeir sem hafa mestu aflaheimildina í þorski, sem stjórni á bak við tjöldin. Ekki þekki ég þetta en, ef ég reyni að setja mig í spor útgeraraðila sem ræður yfir miklum aflaheimlidum í þorski, þá er ég ekkert viss um að ég hefði áhuga á að fá meiri kvóta til að veiða með tilheyrandi kostnaði, heldur hefði ég sennilega miklu meiri áhuga á að fá hærra verð fyrir það sem ég mætti veiða. Auk þess er að sjálfsögðu miklu auðveldara að sækja kvótann og minni kostnaður við að sækja hann úr hafini, þegar magnið í hafinu er miklu meira en úthlutaðar aflaheimildir. Auk þess skiptir miklu máli fyrir þá sem eiga mesta kvótann í dag og eru að leigja mikið af kvóta frá sér, að ekki sé aukið við kvótann, vegna þess að það myndi einfaldlega lækka leigu verðið sem að skiptir miklu fyrir sumar útgrerðir í Vestmannaeyjum, enda þekkt að margar útgerðir í Eyjum leigja mikið af kvóta frá sér. Í sjálfu sér er ekkert við því að segja, en klárlega minnkar það tekjur sjómanna og fiskverkafólks sem og bæjarins. Það er víða mikill uppgangur hjá útgerðinni í Eyjum og eins gott, enda útgerðin lífæð Eyjamanna. Mikið byggt, sem er bara af hinu góða. Það eins sem ég hefði viljað segja að lokum er, að ég harma það að sumar útgerðir, sem jafnvel skila miklum hagnaði ár eftir ár, noti hagnaðinn því miður allt of mikið til fjárfestinga í öðrum bæjarfélögum á meðan tækifærin eru út um allt hér í Eyjum og maður fær það stundum á tilfinninguna, að hinar stærri útgerðir hér skilji ekki alveg þá ábyrgð og skyldur sem þær bera á því samfélagi okkar, sem viljum eiga heima í Vestmannaeyjum. Óska öllum sjómönnum og fjölskyldum þeirra gleðilegs sjómannadags. Georg Eiður Arnarson

Reyndar svolítið merkilegt að ég mundi vel eftir þessari grein minni, en fann hana hins vegar ekki inni á blogginu hjá mér, heldur þurfti að fara aðra leið til að grafa hana uppi, en eins og fram kemur í greininni, þá eru hagsmunir stórútgerðarinnar ekkert endilega tengdir auknum aflaheimildum, heldur miklu frekar hærra afurðarverði og að sjálfsögðu mun kvótaleigan fara upp úr öllu valdi við þennan niðurskurð og gera þar með líf leiguliðana enn erfiðara, en að sjálfsögðu muni tekjur sjómanna sem landa á föstum verðum minnka með minni afla og augljóslega líka landverkafólks, en þetta er nú einmitt lykillinn að því og þeirri ástæðu að stórútgerðin vilji engu breyta. Almennt viðurkenna þó allir sem ég hef talað við að undanförnu, að það þurfi að fara rækilega yfir bæði útreikninga og aðferðarfræði Hafró en áhuginn er kannski ekkert svo mikill þegar menn halda sínum hlut, alveg sama hversu mikið er skorið niður.

Vonandi verða alvöru breytingar eftir kosningarnar í haust og ef það er eitthvað sem ég hefði klárlega viljað sjá breytast á næsta kjörtímabili, þá er það það að áður en kjörtímabilinu verður lokið, þá verðum við aftur komin inn í það farsæla kerfi byggðum landsins til góðs að setja á frjálsar handfæraveiðar, enda augljóst að veður og tíðarfar sér alveg um að hamla þeim veiðum og ekki munum við tæma miðin með vistvænum handfærum.

Skuggahliðar kvótakerfisins

Skuggahliðar kvótakerfisins eru svo ótrúlega margar að í sjálfu sér væri hægt að skrifa langa grein bara um þær, en tökum smá dæmi.

Kínaleigan, sem var þannig í upphafi að útgerðir gátu leigt öðrum aðila bát sinn með öllum aflaheimildum, en sá sem leigði til sín gat þá nýtt aflaheimildirnar á sinn bát innan ársins, en á meðan gat sá sem leigði frá sér ekki notað sinn bát. Þetta kerfi hefur síðan þróast áfram og í dag er þetta þannig að gríðarlegur fjöldi manna, allt í kring um landið, á orðið aflaheimildir á kennitölu og sumir jafnvel, í einhverjum tilvikum, eiga jafnvel ekki bát, en þessir aðilar taka við ávísun í september á hverju ári frá þeim, sem geymir kvótann, en þá á eitthvað lægri leigu.

Forkaupsréttarákvæðið sem sett var á sínum tíma og átti að tryggja það, að ekki væri hægt að selja aflaheimildir úr einu byggðalagi til annars er í dag frekar svona misheppnaður brandari, ef eitthvað er. Það sjáum við best á nýlegri sölu hér í Vestmannaeyjum síðan í haust, þegar Bergur VE er seldur með öllum aflaheimildum til fyrirtækis, sem er skráð í Vestmanneyjum en í eigu fyrirtækis austur á landi, sem aftur er í meirihluta eigu stórfyrirtækis frá Dalvík, og enginn segir neitt.

Sjávarútvegsráðherra gaf það út í dag að hann hefði ákveðið að fara algjörlega að tillögum Hafró. Tillögum sem er eru algjör skellur fyrir núverandi kvótakerfi og sýnir það eiginlega algjörlega, að núverandi kerfi virki ekki. 

Það sem vekur falskar vonir í þessum tillögum Hafró er, að framundan séu árgangar í þorski yfir meðallagi frá 2019 og 2020. Veruleikinn er hins vegar sá, að nú bendir margt til þess að mun minna verði af makríl heldur en undanfarin ár og fjöl mörg dæmi eru um það, að þegar stórþorskurinn skortir æti, þá einfaldlega étur hann allan smáþorskinn.

En svona til upprifjunar, hversvegna er staðan svona slæm á þorskinum, ef eitthvað er að marka Hafró?

Í fyrsta lagi, þá er ekkert að marka Hafró. Rannsóknaraðferðir þeirra eru svo gamaldags, að þær hafa aldrei virkað og fjöl mörg dæmi um það í gegnum árin og áratugina um fréttir eins og t.d. ofmat, rangar niðurstöður, vitlaust lesið úr niðurstöðum, týndum árgöngum og finnum ekki árganga.

Í öðru lagi, eins og ég hef oft sagt áður, að friða tegundir eins og keilu eins og búið er að gera í dag. Fisk sem lifir góðu lífi á hrauninu allt í kring um Vestmannaeyjar, étur sig kjaftfullan af þorskhrognum þegar þorskurinn gengur upp í hraunið til að hrygna og þegar þorskurinn hefur allur lokið sinni hrygningu snemma í maí, þá byrjar keilan að hrygna. 

Í þriðja lagi, þá fjallaði ég um það þegar ég gerði upp vertíðina að gríðarleg veiði hafði verið hjá handfærabátum í mars, en þeir þurftu að stilla rúllurnar á veiðar rétt undir yfirborðinu, eða á 5 faðma dýpi, en þar hélt þorskurinn sig í loðnutorfum. Á sama tíma er togararallið í gangi hérna við suðurströndina, þar sem trollið er dregið með botninum með frekar lélegum árangri, en ég frétti m.a. af því að lítill snurvoðabátur hefði kastað á torfu um mánaðamótin mars/apríl og fengið 25 tonn af þorski í einu kasti, en þennan sama dag var togari í togararallinu að toga á svipuðum slóðum, en var að fá aðeins 1 tonn á tímann. Þarna er augljóslega eitthvað mikið bogið við þetta. 

En hvað á að gera? Klárlega þarf að fá einhverja óháða aðila að til að skoða bæði ferlið í kringum veiðarnar og útreikninganna sem liggja svo að baki niðurstöðunum. Að undanförnu hef ég rætt þetta við nokkra aðila hér í bæ og ég get ekki sagt að það hafi komið mér á óvart, að enginn sem hefur einhverja hagsmuni af stórútgerðinni hefur nokkurn áhuga á að gera nokkrar breytingar, sérstaklega kannski í ár, þar sem nú er kosningaár. 

Kosningar. Það er augljóst mál að til þess að ná fram alvöru umræðu og skynsömum breytingum, þá þarf klárlega að skipta um ríkisstjórn.

Sjálfur hef ég fengið tilboð um að taka þátt í framboði með virkilega spennandi stefnu einmitt í sjávarútvegsmálum og nýjungum sem virkilega gætu snúið þessu ógæfusama kerfi til betri vegar. Ég hef hins vegar haft efasemdir um að gefa kost á sjálfum mér í þetta, enda svolítið brenndur af fyrri framboðsmálum, en samt ekki útilokað neitt og ætla að taka ákvörðum um mín mál á allra næstu dögum. 

 

Trillukarlar og draumur trillukarlsins

Ég var ansi dapur yfir atkvæðagreiðslunni núna fyrir helgi, þar sem lögð var fram tillaga um að tryggja nægar aflaheimildir, eða amk. þessa 48 strandveiðidaga á ári áfram, en þeir sem studdu málið voru þingmenn Pírata, Flokki fólksins og einn þingmaður Vinstri grænna. Aðrir þingmenn úr meirihlutanum greiddu atkvæði gegn málinu og þingmenn úr öðrum flokkum sátu flest allir hjá. 

Það góða við þetta er þó það, að þarna eru þá alveg skýrar línur um það, hvaða flokkar standa með trillusjómönnum. Staðan að öðru leiti í dag er ótrúlega slæm. Pottar í línuívilnun er öllum lokið, sem dæmi, en hvers vegna láta þessir flokkar svona?

Ástæðurnar eru örugglega mý margar að mati þingmanna í þessum flokkum, en það hvarflar að mér hvort að það hafi ekki töluvert að segja, amk. hjá meirihlutanum, ályktun SFS frá því í vetur en hún var svo hljóðandi, ef ég man alveg rétt:

SFS leggur til að strandveiðar verði aflagðar og aflaheimildunum "skilað" til þeirra sem þær hafa misst.

Undir þetta skrifuðu allar stórútgerðir á landinu. Ansi dapurlegt, en svona er nú bara veruleikinn, það er eiginlega svona hálf súrrelasiskt að hugsa til þess, að flestar þessar stórútgerðir eru svo að leigja frá sér gríðarlegt magn af aflaheimildum og borga þar af leiðandi af þeim engin veiðigjöld, en borga hins vegar vel og dyggilega til sumra stjórnmálaflokka og merkilegt nokkuð, sérstaklega þeirra flokka sem skipa núverandi ríkisstjórnar meirihluta.

En svona til gamans, hvernig horfði ungur maður á þessa trillumennsku fyrir meira en 30 árum síðan?

 

Svarið felst í hinni gömlu sögu, Draumur trillukarlsins.

Það var eitt sinn ungur maður í Vestmannaeyjum sem hafði gengið með þann draum í maganum að fara í útgerð, enda höfðu bæði afi hans og langafi verið þekktir útgerðarmenn í Eyjum, svo ungi maðurinn keypti sér trillu og byrjaði að róa. Útgerðin gekk svona upp og niður framanaf, en frá fyrsta degi gekk ágætlega að fiska, en sagan hefst sem sé á fögrum vordegi,

Ungi maðurinn fer niður á bryggju, veðurspáin er góð og útlitið eftir því, svo ungi maðurinn setur í gang og leggur frá bryggju og siglir út höfnina, en þegar út fyrir Klettsnefir er komið bregður unga manninum við, því við honum blasir sjón sem hann hafði aldrei séð áður. Eftir að hafa fengið að kynnast briminu og og ofsanum í veðrinu allan veturinn, blasti við spegil sléttur sjórinn og tilfinningin var svo sterk, að sem snöggvast brá fyrir í huga unga mannsins mynd úr gamalli, góðri bók sem hann las spjaldanna á milli á sínum yngri árum, ar sem m.a. segir frá manni sem eftir því sem sagan segir, gekk á vatni. 

Ungi maðurinn hristi þetta af sér og steig út úr stýrishúsinu, kannski til að virða þetta betur fyrir sér, en líka til að hlusta. Ekki heyrðist neitt brimhljóð, en í staðinn fyrir lágvært malið í vélinni kom nánast ærangi gargið í fuglinum.

Ungi maðurinn leit upp eftir Ystakletti, allur fuglinn var sestur upp og allt iðandi af lífi, og fann hvernig þessi sýn snerti hann á sama hátt og eitthvað sem hefur mikil áhrif á okkur. Fór hann síðan aftur inn í stýrishús og lagaði stefnuna, steig síðan út til að virða þetta allt saman betur fyrir sér og var að horfa á eyjarnar í austri, þegar skyndilega fyrsti geisli sólarinnar kom eins og elding austan við jökul. Birtan var svo ofboðsleg að það dugði unga manninum ekki að bera hendinni fyrir og lokaði hann því augunum, en í huga unga mannsins kom algjörlega ósjálfrátt þessi litla ósk einhvern veginn svona: 

Bara ef, bara ef ég gæti fengið að lifa og starfa í friði, ég verð aldrei ríkur en hugsanlega, með hörku og dugnaði, get ég séð fyrir mér og mínum.

Ungi maðurinn hristi þetta nú fljótt af sér og hugsaði með sér:

Ætli það verði ekki einhver bankastjórinn, eða þetta nýjasta kvótakerfi, sem gerir út af við einhverja svona draumóra.

Hann lagaði stefnuna á bátnum betur, en var síðan litið til baka á Heimaey sem fjarlægðist óðum, þá kom þessi viðbót:

Og þó, hér á einhverjum fallegasta stað í heiminum, hér gæti ég svo sannarlega hugsað mér að bera beinin.

Aftur hristi ungi maðurinn af sér þessar hugleiðingar af sér og tautaði með sjálfum sér:

Vonandi á ég nokkur góð ár eftir, og hélt sína leið.

 

Eins og gefur að skilja, þá þekkti ég þennan unga mann mjög vel og þekki hann kannski ennþá betur í dag, en draumur trillukarlsins lifir enn í daga og þegar við horfum á allar þær hörmungar sem dunuð hafa yfir okkur síðust mánuði og sjáum svo sömu stóru flokkana sem bera ábyrgðina á þessum hörmungum óska enn og aftur eftir því að fá nýtt umboð til að stjórna, þá er aldrei eins mikilvægt og nú að við skoðum þann möguleika að gefa nýjum flokkum og nýju fólki tækifæri á að taka við og fyrir mitt leiti, þá mun ég amk. alltaf kjósa flokka sem styðja við smábátaveiðar og gleymum því heldur ekki að núverandi kvótakerfi hefur aldrei skilað því sem það átti að skila, þeas. uppbygging fiskistofnanna en nánast allir fiskistofnar eru að mælast á niðurleið. Það þarf að breyta, en það þarf að gera það af skynsemi. 

 

Vertíðin 21 og kvótakerfið

Sjómannadagshelgin er framundan og því rett að gera vertíðina upp, en fyrst aðeins um þetta svokallaða global warming.

Ég efast ekki um það að margt af því sem fram kemur varðandi hlýnun jarðar á fullan rétt á sér, en ég hef haldið mig við það undanfarin ár, sem Páll Bergþórsson hefur ítrekað sett fram, um að hlýnunarskeiðinu sé lokið og framundan sé kaldari tíð en í gær sá ég einmitt enn eina bull greinina frá einhverjum fuglafræðingum um að lundastofninn sé að fara illa út úr hlýnun sjávar.

Nýlega sá ég hins vegar nýlegar mælingar á hitastigi sjávar norður á Eyjafirði, þar sem fram kemur að sl 4 ár hafi sjórinn þar kólnað um 2 gráður. Ég skora því á fólk að halda sig innan skynsamlegra marka í umræðunni og ekki láta grípa sig eins og frægt varð fyrir nokkrum vikum síðan, þegar ónafngreindur, vel menntaður maður lét hafa eftir sér í kvöldfréttum rúv, sennilega verður ekkert gos.

Loðnan.

Já loksins fengum við pínu litla loðnuvertíð, þó fyrr hefði verið. Mikilvægið er hins vegar gríðarlegt, bæði upp á að geta nýtt skipin og vinnslurnar, að maður tali nú ekki um tekjurnar sem svo sannarlega skipta máli hér í bæ.

Það vekur hins vegar furðu margra, að norðmenn og grænlendingar fái helminginn af loðnukvótanum okkar og það vegna einhverra samninga um að einhverjar 2 útgerðir megi fara einhverja 2 togaratúra norður í smugu. Ég trúi ekki öðru en að menn fari nú í það að endurskoða þennan samning, enda er klárlega verið að henda krónunni þarna fyrir einhverja aura og það ansi margar krónur. 

Almennt eru hins vegar loðnusjómenn og skipstjórar sammálu um það að óhætt hefði verið að leyfa amk 30-40 þúsund tonn til viðbótar og miðað við það sem ég sá, þá er ég sammála því og svo sannarlega hefðum við getað notað það auka fjármagn í stöðunni.

Línu og handfæraveiðar.

Alveg frá því ég man eftir mér hefur það tíðkast að handfærabátar fara og prufa að renna í loðnutorfur í von um að það sé þorskur í þeim. Ekki man ég nokkurn tímann eftir því að þetta hafi skilað nokkrum árangri, fyrr en núna. En nú gerðust þau undur og stórmerki að handfærabátar urðu allstaðar varir við þorsk á grunnslóðum við Eyjar, undir loðnutorfum og í mörgum tilvikum voru menn farnir að stilla rúllurnar á 5 faðma dýpi og nokkur dæmi um það að sumir hefðu náð að fylla tvisvar yfir daginn. Gekk þetta það vel, að þeir fáu smábátar sem enn eiga einhverjar aflaheimildir hér í Eyjum kláruðu allan sinn kvóta í mars.

Strandveiðar hafa hins vegar ekki byrjað vel, enda þorskurinn að mestu leiti farinn af grunninu í byrjun maí.

Nú er kominn mánuður síðan ég seldi minn bát frá Eyjum og þar með er enginn línubátur í Vestmannaeyjum sem rær á ársgrundvelli. Nú þegar er komin staðfesting á því, að þetta hafi verið rétt ákvörðun hjá mér en undanfarna áratugi hef ég veitt mikið af löngu hér við Eyjar, en ég var einmitt mjög ósáttur við þá ákvörðun Hafró sl sumar fyrir það að skerða löngukvótann og það þrátt fyrir að staða veiða á löngunni inni á (200 mílur mbl) stæði í 100% í lok júlí í fyrra, en var komin í 100% veitt þann 20. maí á þessu ári.

Allt í kring um Eyjar eru löngumið, þar er enginn að veiða neitt, enda enginn með kvóta til þess að veiða alla lönguna sem er hérna á svæðinu. Þrátt fyrir þessar staðreyndir, þá kemur fram í nýjustu mælingum Hafró að stofnstærð löngu sé á niðurleið. Lítið um heilbrigða skynsemi þar.

Veruleikafirring.

Alltaf annað slagið les maður greinar eða erindi sem vekja athygli. Eitt slíkt las ég um daginn, sem er erindi eftir Dr. Stefán B. Gunnlaugsson, dósent við Háskólann á Akureyri. 

Sumt er í sjálfu sér ekkert al rangt hjá honum en ma kemur fram að doktornum þyki uppbygging þorskstofnsins hafi gengið vel. Ég verð að viðurkenna alveg eins og er, að ég gapti þegar ég las þetta enda verður að hafa það í huga að þorskstofninn við Ísland í dag er 40 þúsund tonnum minni, heldur en þegar kvótakerfið var sett á 1984. 

Á öðrum stað ber hann síðan saman veiðar togskipa frá því árið 1990 og svo aftur til dagsins í dag og tengur þá saman mikla og góða veið hjá skipum í dag, miðað við veiðina í kring um 1990. Fyrir þá sem eru búnir að fara í gegnum og lifað þessa sögu, þá er það amk mjög vafasamt að bera saman veiðar, jafnvel á gömlum trépungum í kringum 1990, miðað við togskip í dag sem hafa svo mikinn togkraft nú orðið, að sum þeirra draga jafn vel 2 troll og það á meir hraða jafnvel en gömlu trépungarnir. Pínulítil veruleika firring í þessu.

Kvótakerfið og Hafró.

Já, samkv nýjustu útreikningum Hafró, þá virðast flest allir stofnar vera á niðurleið, þannig að árangurinn af kerfinu er bara afar dapur, vægast sagt. Stóra spurningin er hvort að þær aðferðir sem notaðar eru í dag séu ekki í raun og veru bara úreldar aðferðir. Hér er verið að nota togararall og togað á sömu slóðum og í upphafi kvótakerfisins. 

Ég heyrði í þeim á Brekanum, sem fóru og tóku togararallið í ár, en þar höfðu menn aldrei séð jafn lítil troll. Fiskuðu reyndar vel með því, en það er eitthvað mikið bogið við þetta, en almennt eru sjómenn á því að Hafró sé svona ca þremur árum á eftir með mat á þeim breytingum sem verða á fiskistofnum. 

Staðreyndin er hins vegar sú, að kvótakerfið hefur aldrei skilað því sem það átti að skila og annað hvort verða menn þá að fara að breyta því og útfæra það á einhvern annan hátt, nema að sjálfsögðu, ef einhverjir eru t.d. sammála mér og mörgum sjómönnum um það að útreikningar Hafró séu einfaldlega rangir, en þetta er ofboðslega erfitt og þegar maður horfir yfir þetta annars ágæta fólk sem situr á hinu háa Alþingi okkar Íslendinga og maður skynjar jafnvel almennt þekkingarleysi á íslenskum sjávarútvegi, þá er kannski ekki furðulega að menn gefist bara upp.

Vonir og væntingar.

Ég mun gera betur skil síðar á smábátaveiðum og smábátahagsmunum í aðdraganda komandi kosninga, en það er nú þegar ljóst, að öllum líkindum, að sú manneskja sem hvað harðast hefur stutt smábátaveiðar í núverandi meirihluta sé að detta út af þingi í haust, svo menn þurfa virkilega að vanda sig. Vonandi komast flokkar að í haust sem styðja við smábáta, en það er nú þegar nokkuð ljóst hvaða flokkar gera það ekki.

 

Nýlega sendi smábátasjómaður á suðurnesjunum inn tilboð til ríkisstjórnar. Tilboðið gengur út á það að fá að veiða ákveðið magn af þorski og greiði ríkinu í formi veðiðgjalds 70 kr kg, en veiðigjöldin í dag eru ca. 15 kr kg. Ég á í sjálfu sér ekki von á að hann fái nokkrar undirtektir með þetta, en ég get í sjálfu sér toppað þetta léttilega.

Ég skal finna mér bát og borga til ríkisins 150 kr í veiðigjöld af þorsk og ýsu til ríkisins og fara létt með, en leigan á þorsk og ýsu í dag + núverandi veiðigjöld eru +/- 300 kr kg og fær því leiguliðinn í dag ekkert fyrir að veiða fiskinn.

Vonandi verða einhverjar breytingar eftir kosningarnar í haust, en þá er ég ekki að tala um einhverja öfga vitleysu, heldur breytingar byggðar á heilbrigðri skynsemi með hagsmuna okkar allra í huga.

Óska öllum sjómönnun og fjölskyldum þeirra gleðilegs sjómannadags.