Sjómannadagurinn 2020, seinni hluti

Það fór nú eins og ég spáði varðandi ráðgjöf Hafró að ýsan var aukin, en að mínu mati hefði mátt auka hana aðeins meira. Þegar maður hins vegar horfir á ráðgjöf Hafró s.l. áratug varðandi ýsuna, mætti halda að þetta væri ákveðið með einhvers konar jójói og happ og glapp hvar það stoppar. 

Ýsan var hins vegar það eina jákvæða við ráðgjör Hafró í ár að mínu mati. Mjög sérstakt að horfa upp á ráðgjöf upp á liðlega 250 þúsund tonn í þorski og það 36 árum eftir að lagt var af stað með núverandi kvótakerfi sem tilraun sem átti að standa í 3 ár og átti upphaflega að skila jafnaðar afla upp á 500 þúsund tonn af þorski á hverju ári, að þeim tíma liðnum. 

Varðandi tillögurnar um lönguna, þá er hún algjörlega óskiljanleg þegar horft er til þess, að nú þegar er búið að veiða 95% af kvótanum og enginn stór línuveiðari lagt á allar löngubleiðurnar suður af Vestmannaeyjum í sumar og í raun og veru hafa verið auglýsingar hjá kvótamiðlurum alveg frá því um áramót eftir löngukvóta og greinilegt að langan er á mikilli uppleið, en bara ekki hjá Hafró.

Varðandi keiluna, þá langar mig að rifja upp umfjöllun mína frá því fyrir nokkuð löngu síðan, en fyrir áratug fannst mér sveiflurnar á keilunni mjög skringilegar og eftir ábendingu, þar sem mér var bent á, að keilan væri ein af þeim tegundum sem ekki voru reiknaðar út miðað við veiðar í svokölluðu togararalli, þá hafði ég samband við Hafró og óskaði eftir að fá að tala við þeirra helsta sérfræðing um keiluna og fékk ég það, en þar fékk ég staðfest að þetta væri rétt, keilan væri ekki miðuð við togararallið, heldur væri fylgst með meðaltal keilu á línulengd hjá Vísis bátunum (en eins og flestir vita, þá fékk Vísir á sínum tíma úthlutað helminginn af löngu og keilu kvótanum á einhvern ótrúlegan hátt).

En spurningin sem mig langaði að leggja fyrir þennan sérfræðing Hafró var þessi:

Ef afurðarverð á keilu er jafn lélegt (eins og í ár) og útgerðin beitir bátunum ekki í keilu, heldur notar keilukvótann til þess að brenna upp í aðrar tegundir, hvernig túlkið þið það?

Og svarið:

Það er einfalt, þá er stofninn einfaldlega hruninn.

Það er svolítið merkilegt að fylgjast með því hvernig þær tegundir sem kvótasettir hafa verið eftir 2000 hafi nánast allar hrunið með kvótasetningu. Á sínum tíma veiddum við yfir 10000 tonn af keilu, nú er verið að tala um kvóta upp á liðlega 2000 tonn. Á sínum tíma veiddum við um 14000 tonn af löngu á hverju ári, nú erum við að tala um kannski 5000 tonn og ef við horfum á kvótasetningar síðustu 5 árin, þ.e.a.s. blálöngu, gulllax, litla karfa og hlýra. Allir hafa þessir stofnar hrunið um leið og búið var að kvótasetja þá, kannski bara eðlilega því til hvers að vera að eltast við tegundir sem eru kannski erfitt að sækja, eða jafnvel hálf verðlausar og því miklu betri að nota aflaheimildirnar í kvóta tilfærslur.

Það hefur verið einstaklega gaman að fylgjast með nokkrum ungum mönnum hér í Eyjum sem fengið hafa sér bát frá því í vor og farið af stað í strandveiðarnar, en í Eyjum var met slegið í vor þegar 20 bátar voru skráðir á strandveiðar. Tíðin hefur hins vegar ekki verið neitt sérstök, en sumir þessara ungu manna hafa nú komið og rætt við mig og verið að velta því fyrir sér að fara kannski á línu næsta vetur. Í sjálfu sér væri bara gaman að því, en ég hef einnig bent mönnum á hversu ofboðslega mikil vinna það er að standa og beita, leigja kvóta og vera í sífelldum eltingarleik í því að hafa eitthvað út úr kvótanum, en miðað við tillögur Hafró fyrir næsta fiskveiðiár, þá er nú líklegast í stöðunni að minn bátur verði bundinn stærsta hluta næsta fiskveiðiárs. Reyndar er ráðherra ekki búinn að samþykkja tillögur Hafró og í raun og veru hljóta allir, sem eitthvað vit hafa á málum að sjá hversu arfa vitlausar þessar tillögur eru og sem dæmi, þá frétti ég það í gær að það væri verið að auka þorskkvótann í Barentshafi um 147000 tonn og að kvótinn þar færi þar með í milljón tonn af þorski. Manni finnst þetta vera nokkuð augljóst að togararall, sem hefur verið lykillinn að tillögum Hafró frá því 1984, hefði alveg eins getað verið frá ´44 miðað við það, hversu miklar breytingar hafa verið í hafinu við Ísland síðustu áratugi. Maður heyrir t.d. af því, að allir fyrðir norður í landi séu fullir af fiski, en ekkert tekið tillit til þess í tillögum Hafró.

Maður heyrir alltaf annað slagið mis gáfulegar auglýsingar frá stjórnmálaflokkum sem reyna að afla sér vinsælda með því að auglýsa eins og t.d. sanngjarnt gjald fyrir auðlingina og svipað, mér finnst þetta allt saman hálfgerð sýndarmennska, en svo ég setji nú á prent eitthvað einu sinni sem mér finnst, þá er besta kvótakerfið sem ég hef starfað í á mínum 33 ára útgerðarferli, þá er það það svokallaða þorskafahámarkskerfi, sem lagt var af upp úr 2000, en í því kerfi gátu minnstu bátarnir veitt frjálst í öllum tegundum nema þorski og þá var hægt að lifa af því að vera trillukarl, en það er það svo sannarlega ekki í dag.

 

Sjómannadagurinn 2020

Sjómannadagshelgin er runnin upp og því tímabært að gera upp vertíðina.

Fyrir ári síðan spáði ég því, að vegna þess að ekki voru leyfðar loðnuveiðar vertíðina 2019, þá væri augljóst að sú innspýting í lífríkið í hafinu myndi gefa af sér annaðhvort verulega auknar aflaheimildir í bolfiski eða góða loðnuvertíð 2020.

Þegar ég skrifaði þetta fyrir ári síðan hafði ýsukvótinn verið aukinn fyrir það fiskveiðiár um 40% og kvótaleigan á henni komin niður í 15 kr/kg og virkilega bjart yfir fyrir leiguliðann, en ekki leið á löngu áður en tillögur Hafró fyrir þetta fiskveiðiár birtust og með hinu fræga Úpsi! um að Hafró hafði reiknað vitlaust og í framhaldinu var því ýsukvótinn skorinn niður um tæplega 30% fyrir yfirstandandi fiskveiðiár, sem aftur gerði það að verkum að hæst fór kvótaleigan á ýsu í 300 kr/kg í vetur í aflamarkskerfinu.

Ég hafði ekkert róið síðasta vetur en ég hef hins vegar róið reglulega allt þetta fiskveiðiár og það sem blasir við mér í dag sem veruleiki, er að árið 2007 og 08 var ýsukvótinn í kring um 100 þúsund tonn, en í ár er hann innan við 40 þúsund tonn, en reynslan mín er sú að í ár er meira ýsa á ferðinni hér við suðurströndina, og í raun og veru allt í kring um landið, heldur en árið 2007 og 08 og þegar þetta er skirfað, þá er þrátt fyrir að hægt sé að geyma amk. 25% af kvótanum milli ára, búið að veiða rétt tæplega 90% af úthlutaðum ýsukvóta og enn eru 3 mánuðir eftir af fiskveiðiárinu, svo maður spyr sig: Skyldi koma Úps! aftur.

En loðnan er jú stóra málið hér í Eyjum og gríðarleg vonbrigði að ekki tókst að mæla nóg til þess að veiðar yrðu leyfðar og í raun og veru var afar lítið að sjá af loðnu hérna við suðurlandið, en í nokkur ár hefur Hafró sjálft spáð því að loðnan jafnvel hugsanlega hætti að ganga þessa hefðbundnu leið vegna hlýnun sjávar, sem reyndar er tekinn að kólna aftur, en merkilegt nokkuð, þá fóru að heyrast fréttir bæði í apríl og maí af mikilli loðnu inni á fjörðum fyrir öllu norðurlandi og ekki bara það, heldur líka í Færeyjum og reyndir sjómenn sögðust sjá það að hrigning var í gangi hjá loðnunni í apríl/maí, svo spurningin er, vitum við bara í raun nokkuð?

Þann 17. febrúar sl birti Magnús Jónsson, veðurfræðingur, athyglisverða grein með fyrirsögninni:

Loðnan og loðin svör

Það sem vekur sérstaka athygli mína í þessari grein er, að þar vitnar Magnús ma. í viðtal við Hjálmar heitinn Vilhjálmsson, fiskifræðing, þar sem fram kemur að talið sé að í fæðu þorskstofnsins sé loðna í kringum 40% og Magnús reiknar síðan, að miðað við að þorskstofninn sé í kringum 1300 þúsund tonn, varlega áætlað, og éti því á árs grundvelli amk. 4 milljónir tonna af loðnu, en síðan kemur áfram í grein Magnúsar þessi setning:

Því er mér algjörlega fyrirmunað að skilja eftirfarandi setningu úr nýlegu rannsóknarriti Hafrannsóknarstofnunnar um stofnmat og líffræði loðnu: Að meðaltali hefur árlegt át þorsks, ýsu og ufsa af loðnu verið metið um 150 þúsund tonn.

Í lokaorðum í grein Magnúsar kemur þetta fram: Er það t.d. sjálfgegið að friða þurfi 400 þúsund tonn af loðnu, þegar þorskurinn einn étur 4 milljónir tonna? Er það líka sjálfgefið að alltaf eigi að nota 20% aflareglu á þorskinn hvort sem stofninn mælist 600 þúsund tonn eða 1300 þúsund tonn?

Hver er skýringin á því að því að rækjustofnar, humarinn, síldin og fleiri stofnar hafa verið á stöðugri niðurleið það sem af er þessari öld og það þrátt fyrir að tillögum og ráðgjöf hafi verið fylgt út í hörgur?

Og hefur það aldrei komið til greina að endurskoða kvótakerfið í ljósi þess að það grundvallaðist í upphafi á því, að við Ísland væri einn þorskstofn, en síðari tíma rannsóknir hafa sýnt fram á að við landið eru margir tugir staðbundinna stofna.

Afar merkilegar hugleiðingar hjá veðurfræðingnum, allavega fannst mér þær vera þannig að ég var tilbúinn að birta þær að hluta til og maður spyr sig líka varðandi þetta með marga þorskstofna, hvort ekki sé sama með loðnuna? Að þar séu jafnvel margir stofnar í gangi? Hver veit? Amk ekki Hafró.

Varðandi framhaldið, þá vona ég svo sannarlega að við fáum góða makrílvertíð í sumar, ekki veitir okkur af, og mig langar að nota þetta tækifæri til þess að skora á uppsjávarútgerðirnar okkar að reyna eftir mesta megni að landa sem mestu hér í Eyjum, því miður er allt of mikið af ungu fólki sem ekki hefur fengið vinnu í sumar. Varðandi næsta fiskveiðiár, þá finnst mér augljóst að framundan séu verulegar auknar heimildir í okkar helstu stofnun, en þar sem þetta þarf allt saman að fara í gegn um nálaraugað hjá Hafró, þá á ég alveg eins von á því, að hér verða allir stofnar skornir niður.

Óska öllum sjómönnum og útgerðarmönnum gleðilegan sjómannadags.