Trillukarlar í stórsjó

Það má svo sannarlega segja það, að sótt sé að trillukörlum úr öllum áttum þessar vikur og mánuði og eins og svo oft áður af sjávarútvegsráðherrum Sjálfstæðis eða Framsóknarflokks, en það er mín skoðun að ef kvótasetning á grásleppu verði að veruleika, þá sé þar stigið risastórt skref í átt að því að útrýma trillukörlum.

En byrjum á byrjuninni.

Landssamband smábátaeiganda, LS, var stofnað 1985 vegna þess, að þá lágu fyrir hugmyndir sem klárlega hefðu lagt niður trilluútgerð á Íslandi. 

Sjálfur byrjaði ég í trilluútgerð haustið 1987 og hef því verið viðlogandi þetta svo til allan tímann. Baráttan var oft erfið á þessum fyrstu árum en það er mín skoðun, að þorskaflahámarkskerfið, þar sem trillur gátu róið frjálst í allar tegundir nema þorsk, þurftu bara kvóta fyrir þorskinum, sé besta kerfið sem amk ég hef upplifað á ferlinum, enda voru þetta mest megnis litlir bátar þar sem veðrið hafði afar mikið að segja, en um leið var þá hægt að veiða tegundir sem í mörgum tilvikum hafa algjörlega hrunið eftir kvótasetningu.

Það var Árni M. Matthiesen sem tók þetta kerfi af 1998 og hófst þá mikil fækkun smábáta þá þegar. 2004 er síðan dagakerfið sem var tekið af og notuð sama aðferð og við höfum séð svo oft á undanförnum árum, en dögunum var einfaldlega fækkað þangað til að trillukarlarnir sjálfir fóru að heimta kvótasetningu út á aflareynslu. 

Sama sáum við með makrílinn. Þá var settur á pottur sem kláraðist meðan ennþá var bullandi veiði og að sjálfsögðu fóru þeir sem komnir voru með mestu veiðireynsluna fram á að fá frekar kvóta.

Þetta sama sjáum við vera að gerast núna með grásleppuna. Hafró býr til einhverja bull tölu um áætlaða hámarks veiði og ráðherra lætur síðan höggið ríða og eyðileggur grásleppu vertíðina í vor algjörlega fyrir fjölmörgum trillukörlum. 

Allar þessar aðgerðir eru meira og minna gerðar gegn skoðunum og stefnu LS, en það er auðvelt að setja sig í spor trillukarla sem fjárfest hafa í veiðarfærum og búnaði, en fá svo allt í einu ekki að róa. Þetta er að sjálfsögðu besta aðferðin, eins og sagan hefur sýnt sig, til þess að fá menn til þess að heimta kvóta og taka þar með undir skoðanir ráðherra.

Það er að mínu mati augljóst, að verði af þessari kvótasetningu á grásleppuni, þá munu margir fá svo lítið að það borgar sig ekki að fara af stað. Aðrir munu bara selja þannig að grásleppan verður að óbreyttu enn einn stofninn sem verður vannýttur á fiskimiðunum okkar.

Alveg klárlega mun þetta þýða það, að enn fleiri munu færa sig yfir í núverandi strandveiðikerfi, sem aftur gefur auga leið að muni þá bara springa. 

Þorskstofninn er, samkv. nýjustu mælingum Hafró, á niðurleið þriðja árið í röð. Það verður því klárlega þrýstingur frá stórútgerinni að aflaheimildir í strandveiðum verði ekki auknar og nú þegar sér maður að umræðan er farin að snúast um það hjá sumum sem komnir eru með góða veiðireynslu á strandveiðum síðustu ár, að þá sé kannski best að fá bara kvóta. 

En hvers vegna er þetta svona?

Veruleikinn er sá, að áður en aflaheimildum á Íslandi er úthlutað þá eru dregin af þeim 5,3%. Í þeirri tölu eru inni strandveiðar, línuívilnun, byggðakvóti og sérstakur byggðakvóti.

Undanfarin 20 ár eða svo hef ég mætt á ótal fundi þar sem sjávarútvegsmál hafa verið til umræðu og ég hef einfaldlega enga tölu á því, hversu oft hagsmunaaðilar hafa borið upp þessa spurningu við bæði ráðherra og þingmenn:

Hvenær ætlið þið að skila okkur þessum 5,3%?

Og meira að segja, fyrir örfáum árum síðan lét fyrrverandi þingmaður Framsóknarflokksins úr Grindavík hafa það eftir sér, að hann myndi nú gera það bara strax ef hann réði öllu.

Þess vegan segi ég það hér og nú, að fólk sem að unnir trilluútgerð og trillukörlum hvar sem er á landinu, það þarf að hafa þetta í huga um næstu kosningar. Það er augljóst hvaða flokkar hafa unnið að því skipulega að útrýma trillukörlum. Vissulega eiga trillukarlar stuðningsmenn í öllum flokkum, en það er stefnan sem skiptir máli.

Því miður er það þannig að mörg bæjarfélög hafa farið afar illa út úr núverandi kvótakerfi og veruleikinn er sá, að kvótakerfið hefur aldrei skilað því sem það átti að gera ef alltaf væri farið eftir tillögum Hafró, sem alltaf hefur verið gert. 

Kerfið mun því lifa áfram vegna hagsmunaaðila og bankana og skiptir engu máli þó svo að það sé nú bara staðreynd, að það voru einu sinni trillukarlar sem byggðu upp bæjarfélög eins og Vestmanneyjar á sínum tíma .

Í dag er sótt að trillukörlum úr öllum áttum og bara þessi síðasti rúmlega áratugur hefur sýnt það og sem dæmi, stækkun smábáta upp í þessa 15 metra báta, sem eru að sjálfsögðu engar trillur í dag. Þingmaður Sjálfstæðisflokksins sagði einu sinni við mig að hann hefði samþykkt þessa stækkun út frá öryggissjónarmiði, en ég spáði því á sínum tíma að þetta yrði sá bátaflokkur sem myndi kaupa upp alla þessa litlu og síðan yrði þeim róið svo stíft, að þetta yrði sá bátaflokkur sem oftast myndi lenda í því að stranda eða keyra sofandi upp í fjörur, eins og dæmi hafa sýnt.

Færsla á veiðigjöldum yfir á leiguliðana er staðreynd og mér skilst að samhliða kvótasetningu á grásleppu, eigi líka að skerða aflaheimildir til línuívilnunar.

Því skora ég á alla þá sem unna trillum og trillukörlum að setja einfaldlega X við trillukarla næsta haust.

Áramót

Árið 2020 verður klárlega árið sem flestir munu minnast sem hörmungarárs vegna Covids, en að Covids slepptu, þá var þetta bara nokkuð gott ár hjá mér.

Fiskaði bara nokkuð vel, komst til Grímseyjar enn eitt árið og náði að heimsækja staði sem mig hefur alltaf langað til að heimsækja m.a. skoðaði ég lundahólminn á Borgarfirði eystra. Heimsótti líka bæði Vopnafjörð og Raufarhöfn, frábærir staðir. Kom líka við á Þórshöfn og Kópasekri og gisti svo á Húsavík og fór þar í Ribsafari ferð og náði loksins að skoða Lundey. Endaði svo sumarfríið mitt í lok ágúst með því að fara vestur á Bjarkarlund og fylltum þar öll ílát sem við vorum með af bláberjum, tókum reyndar krækiber aðallega hérna í Eyjum, enda mikið af þeim hér.

Árið endaði hins vegar ekki vel, en við misstum hundinn okkar, hann Svenna, í byrjun desember. Virkilega erfitt fyrir alla fjölskylduna að sjá á eftir honum, enda löngu orðinn hluti af fjölskyldunni. 

Árið 2021.

Það er einhver beygur í mér yfir þessu nýbyrjaða ári, en vonandi losnum við við þessa veiru á árinu. Það er hins vegar ýmislegt annað sem líka mun gerast á árinu. Það er t.d. flestum ljóst að það mun taka langan tíma að vinna upp, allt það sem tapaðist á síðasta ári og við sjáum nú þegar glitta í það, en mér finnst eins og allt sé að hækka, allir skattar og gjöld og vörur í verslunum hafa hækkað. 

Vinna þarf úr hinu mikla atvinnuleysi sem skapast hefur undanfarna mánuði og vonandi tekst það á árinu, en á þessu ári verður líka kosið til Alþingis. Flestir munu að sjálfsögðu horfa til þess, hvernig best er að rétta við fjárhag þjóðarinnar, en eitthvað segir mér að það verðum við sem vinnum á gólfinu sem þurfum að borga brúsann á einn eða annan hátt. 

Fyrir mitt leyti, þá nálgast ég þessar kosningar á svipaðan hátt og undanfarnar kosningar. Útgerðin er lífæð okkar Eyjamanna og þegar þetta er skrifað, þá sýnsit mér, gróft reiknað, búið að selja ca. 15000 tonn af aflaheimildum frá Eyjum frá hruni með beinum eða óbeinum hætti. Þar fyrir utan er Hafró að mæla þorskinn niðurávið 3. árið í röð (mun reyndar fjalla um tilraunir núverandi ríkisstjórnar til að útrýma trillukörlum í næstu grein).

Þess vegna horfi ég fyrst og fremst á sjávarútvegsstefnu framboðanna, þeir sem styðja núverandi kerfi fá augljóslega ekki mitt atkvæði, heldur ekki þeir sem styðja kerfið og vilja bara hækka veiðigjöldin, svo það er augljóst að það verður ekki um auðugan garð að velja, en vonandi kemur eitthvað framboð með einhavð svipað og t.d. að taka upp þorskaflahámarkskerfi fyrir smábáta, því að þó svo að ég eigi ekki langt eftir í minni útgerð, þá er fullt af ungum mönnum sem langar að reyna sig, en eiga litla möguleika til þess í dag.

En vonandi verður tíðin bara góð í vetur, vonandi fáum við frábæra loðnuvertíð, vonandi fer ferðaþjónustan í gang strax í sumar, en hvað sem verður þá kemur lundinn í milljónatali í vor, ég ætla að reyna að komast til Grímseyjar enn eitt árið og Þjóðhátíðin í ár verður alveg klárlega sú flottasta og stærsta frá upphafi.

Óska öllum Eyjamönnum og landsmönnum gleðilegs nýs árs.