Skuggahliðar kvótakerfisins

Skuggahliðar kvótakerfisins eru svo ótrúlega margar að í sjálfu sér væri hægt að skrifa langa grein bara um þær, en tökum smá dæmi.

Kínaleigan, sem var þannig í upphafi að útgerðir gátu leigt öðrum aðila bát sinn með öllum aflaheimildum, en sá sem leigði til sín gat þá nýtt aflaheimildirnar á sinn bát innan ársins, en á meðan gat sá sem leigði frá sér ekki notað sinn bát. Þetta kerfi hefur síðan þróast áfram og í dag er þetta þannig að gríðarlegur fjöldi manna, allt í kring um landið, á orðið aflaheimildir á kennitölu og sumir jafnvel, í einhverjum tilvikum, eiga jafnvel ekki bát, en þessir aðilar taka við ávísun í september á hverju ári frá þeim, sem geymir kvótann, en þá á eitthvað lægri leigu.

Forkaupsréttarákvæðið sem sett var á sínum tíma og átti að tryggja það, að ekki væri hægt að selja aflaheimildir úr einu byggðalagi til annars er í dag frekar svona misheppnaður brandari, ef eitthvað er. Það sjáum við best á nýlegri sölu hér í Vestmannaeyjum síðan í haust, þegar Bergur VE er seldur með öllum aflaheimildum til fyrirtækis, sem er skráð í Vestmanneyjum en í eigu fyrirtækis austur á landi, sem aftur er í meirihluta eigu stórfyrirtækis frá Dalvík, og enginn segir neitt.

Sjávarútvegsráðherra gaf það út í dag að hann hefði ákveðið að fara algjörlega að tillögum Hafró. Tillögum sem er eru algjör skellur fyrir núverandi kvótakerfi og sýnir það eiginlega algjörlega, að núverandi kerfi virki ekki. 

Það sem vekur falskar vonir í þessum tillögum Hafró er, að framundan séu árgangar í þorski yfir meðallagi frá 2019 og 2020. Veruleikinn er hins vegar sá, að nú bendir margt til þess að mun minna verði af makríl heldur en undanfarin ár og fjöl mörg dæmi eru um það, að þegar stórþorskurinn skortir æti, þá einfaldlega étur hann allan smáþorskinn.

En svona til upprifjunar, hversvegna er staðan svona slæm á þorskinum, ef eitthvað er að marka Hafró?

Í fyrsta lagi, þá er ekkert að marka Hafró. Rannsóknaraðferðir þeirra eru svo gamaldags, að þær hafa aldrei virkað og fjöl mörg dæmi um það í gegnum árin og áratugina um fréttir eins og t.d. ofmat, rangar niðurstöður, vitlaust lesið úr niðurstöðum, týndum árgöngum og finnum ekki árganga.

Í öðru lagi, eins og ég hef oft sagt áður, að friða tegundir eins og keilu eins og búið er að gera í dag. Fisk sem lifir góðu lífi á hrauninu allt í kring um Vestmannaeyjar, étur sig kjaftfullan af þorskhrognum þegar þorskurinn gengur upp í hraunið til að hrygna og þegar þorskurinn hefur allur lokið sinni hrygningu snemma í maí, þá byrjar keilan að hrygna. 

Í þriðja lagi, þá fjallaði ég um það þegar ég gerði upp vertíðina að gríðarleg veiði hafði verið hjá handfærabátum í mars, en þeir þurftu að stilla rúllurnar á veiðar rétt undir yfirborðinu, eða á 5 faðma dýpi, en þar hélt þorskurinn sig í loðnutorfum. Á sama tíma er togararallið í gangi hérna við suðurströndina, þar sem trollið er dregið með botninum með frekar lélegum árangri, en ég frétti m.a. af því að lítill snurvoðabátur hefði kastað á torfu um mánaðamótin mars/apríl og fengið 25 tonn af þorski í einu kasti, en þennan sama dag var togari í togararallinu að toga á svipuðum slóðum, en var að fá aðeins 1 tonn á tímann. Þarna er augljóslega eitthvað mikið bogið við þetta. 

En hvað á að gera? Klárlega þarf að fá einhverja óháða aðila að til að skoða bæði ferlið í kringum veiðarnar og útreikninganna sem liggja svo að baki niðurstöðunum. Að undanförnu hef ég rætt þetta við nokkra aðila hér í bæ og ég get ekki sagt að það hafi komið mér á óvart, að enginn sem hefur einhverja hagsmuni af stórútgerðinni hefur nokkurn áhuga á að gera nokkrar breytingar, sérstaklega kannski í ár, þar sem nú er kosningaár. 

Kosningar. Það er augljóst mál að til þess að ná fram alvöru umræðu og skynsömum breytingum, þá þarf klárlega að skipta um ríkisstjórn.

Sjálfur hef ég fengið tilboð um að taka þátt í framboði með virkilega spennandi stefnu einmitt í sjávarútvegsmálum og nýjungum sem virkilega gætu snúið þessu ógæfusama kerfi til betri vegar. Ég hef hins vegar haft efasemdir um að gefa kost á sjálfum mér í þetta, enda svolítið brenndur af fyrri framboðsmálum, en samt ekki útilokað neitt og ætla að taka ákvörðum um mín mál á allra næstu dögum.